بازدیدها: 12
سجاد عالی‌محمودی سراب، عضو هیئت علمی بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان
ذخیره‌گاه شیشم با مساحت حدود 42/25 هکتار در منطقه سردشت واقع در شمال شهرستان دزفول، در ناحیه‌ای به‌نام دیونی در ارتفاع حدود 600 متر از سطح دریا، در محدوده طول جغرافیایی ۲۸۱۹۵۶ تا ۲۸۲۷۹۸ و عرض جغرافیایی ۳۶۱۲۲۰۰ تا ۳۶۱۱۳۰۲ واقع شده است (شکل‌های 1 و 2). براساس آمار هواشناسی، متوسط بارندگی سالانه آن ۳۲۱ میلی‌متر و متوسط دمای سالانه آن 24/2 درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. طبق نمودار آمبروترمیک (شکل 3)، طول دوره خشکی این منطقه حدود ۶ ماه و براساس فرمول دومارتن، اقلیم این ناحیه نیمه‌خشک است.
این رویشگاه، به‌دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی و مجاورت با دره دیونی شهرستان دزفول، با غالبیت گونه شیشم (Dalbergia sissoo) و همراهی سایر گونه‌های درختی نظیر بلوط ایرانی و بادام کوهی و گیاهان علفی شکل گرفته است.
شیشم یکی از گونه‌های مهم خانواده Leguminosae و زیرخانواده Fabaceae به‌شمار می‌رود. این درخت، بومی کشورهای نپال، هند، افغانستان، بوتان و همچنین عراق و مالزی است و در ایران، به‌طور محدود در استان‌های خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان می‌روید. در رویشگاه‌های طبیعی از قبیل هند و نپال ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۳۵ متر و قطر برابر سینه معمولاً بین ۲ تا ۳ متر متغیر است و در ارتفاع از سطح دریای بین ۷۲ تا ۱۵۰۰ متر رشد می‌کند. براساس اندازه‌گیری‌های زیست‌سنجی (طرح پژوهشی پتانسیل‌سنجی نواحی قابل کاشت گونه‌های بومی و غیربومی مناسب تولید چوب در استان خوزستان)در ذخیرگاه مورد مطالعه، متوسط قطر یقه، قطر برابر سینه، ارتفاع کل، مساحت تاج و ارتفاع تنه خالص به‌ترتیب برابر با 18/6سانتی‌متر، 14/26سانتی‌متر، 5/82 متر، 6/23 مترمربع و ۱۱ متر محاسبه شد.
به‌دلیل فشارهای وارد شده به این توده، وضعیت زادآوری آن مناسب نیست و به بیماری سرخشکیدگی مبتلا است. گسترش فعالیت‌های کشاورزی، ساخت‌وساز، قطع غیرمجاز درختان به‌منظور تأمین چوب و سوخت، آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی، تغییر الگوهای رشد و زادآوری درختان، آتش‌سوزی‌های ناشی از عوامل طبیعی و انسانی، تخریب زیستگاه‌ها، شکار غیرقانونی و کاهش تنوع زیستی، فرسایش خاک و تخریب اکوسیستم‌های جنگلی، عدم وجود برنامه‌های مؤثر برای حفظ و احیای جنگلها از چالش‌های مهم در این توده است و برای مقابله با آن، نیاز به همکاری‌های بین‌المللی، برنامه‌ریزی‌های دقیق و آگاه‌سازی عمومی میباشد. باتوجه به محدوده پراکنش کم این توده در استان خوزستان، ضروری است که این موضوع به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. حفاظت از این جنگلها نه‌تنها به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند، بلکه بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها و حفظ منابع طبیعی را نیز به‌دنبال خواهد داشت.
شکل 1 و 2- موقعیت ذخیره‌گاه شیشم در منطقه دیونی شهرستان دزفول، استان خوزستان
شکل 3- نمایی از رویشگاه شیشم منطقه دیونی شهرستان دزفول
شکل 4- نمودار آمبروترمیک ایستگاه سینوپتیک صفی‌آباد شهرستان دزفول
