کنار مکتب، کهنسال‌ترین درخت کنار ایران

محمدحسین صادق‌زاده حلاج

کارشناس بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

در استان فارس، شهرستان کازرون، بخش جره بالاده و نزدیک به جاده کازرون به بالاده، روستای کنار مکتب قرار گرفته است (شکل 1). در مجاورت گورستان قدیمی این روستا، درخت کنار (Ziziphus spina-christi) کهنسالی به همین نام قرار دارد که سایه‌سارش قرن‌ها مأمن مکتب‌خانه کودکان روستا و عشایر منطقه بوده است. درخت کهنسال موردنظر روی تپه کم‌ارتفاعی قرار گرفته و از جهت‌های جنوب و غرب به اراضی کشاورزی افراد محلی اشراف دارد. این درخت بسیار مورد احترام اهالی است و آثار دخیل‌های متعدد روی آن به‌چشم می‌خورد.

محیط یقه درخت 905 سانتی‌متر، میانگین قطر یقه 288 سانتی‌متر، ارتفاع درخت 14 متر و سطح تاج‌ گسترده آن 271 متر مربع است (شکل‌های 2 و 3). به‌دلیل انشعابات و از هم­گسیختگی تنه، تخمین سن درخت به راحتی امکان‌پذیر نیست (شکل 4)، اما با توجه به قطر جست‌ها و محیط یقه درخت و با توجه به عدم آبیاری آن، سن این درخت را می‌توان با خطای زیاد بین 500 تا 1000 سال برآورد کرد که آن را در زمره قطورترین و مسن‌ترین درختان گونه کنار در کشور قرار می‌دهد. این درخت در راستای اجرای پروژه «اطلس درختان کهنسال استان فارس» از پروژه‌های بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مکان‌یابی و ثبت شد و در سال ۱۴۰۰ توسط اداره کل میراث فرهنگی استان فارس با شماره ۸۱۱ به‌عنوان اثر ملی به‌ثبت رسید. نظر به قدمت این درخت و ارزش‌های اکولوژیکی و محیط­زیستی فراوان آن و همچنین ارزشمند بودن آن برای ساکنان روستا، حفاظت از آن ضروری به‌نظر می‌رسد.

شکل 1- موقعیت روستای کنارمکتب در شهرستان کازرون استان فارس

شکل 2- اندازه‌گیری قطر یقه و تنه درخت کنار مکتب (عکس : محمدحسین صادق‌زاده حلاج)

شکل 3- نمایی از قطر یقه و تنه درخت کنار مکتب  (عکس : محمدحسین صادق‌زاده حلاج)

شکل 4- انشعابات و از هم گسیختگی تنه درخت کنار مکتب (عکس : محمدحسین صادق‌زاده حلاج)