نگارش: مرضیه علی‌نژاد
سوسک‌های جواهر اغلب دارای رنگ‌های درخشان هستند و بالپوش‌های آنها حالت رنگین‌کمانی دارند. اعضای خانواده Buprestidae در داخل گیاهان رشد می‌کنند، بنابراین به آنها چوب‌خوارهای فلزی یا چوب‌خوارهای سر صاف نیز می‌گویند. کرم چوبخوار زبان‌گنجشک شناخته‌شده‌ترین عضو این خانواده از سوسک‌ها است که در محدوده پراکنش خود خسارات فراوانی به درختان زبان‌گنجشک وارد می‌کند.
سوسک چوبخوار زبان گنجشک
معمولاً می‌توانید یک سوسک جواهر بالغ را با شکل مشخص آن شناسایی کنید: بدنی کشیده، تقریباً بیضی‌شکل، اما در انتهای عقبی مخروطی. آنها بدنی سخت و نسبتاً مسطح داشته و دارای شاخک‌های دندانه‌دار هستند. اکثر سوسک‌های جواهر کمتر از 2 سانتی‌متر طول دارند، اما برخی از آنها بسیار بزرگ بوده و به 10 سانتی‌متر هم می‌رسند. سوسک‌های جواهر به رنگ‌های سیاه، قهوه‌ای، بنفش روشن و سبز دیده می‌شوند.
لارو سوسک جواهر اغلب قابل‌مشاهده نیست زیرا در داخل گیاهان میزبان خود زندگی می‌کند. آنها با عنوان چوب‌خوارهای سر صاف شناخته می‌شوند زیرا معمولاً در ناحیه قفسه سینه کاملاً مسطح و صاف هستند. لاروها فاقد پا هستند. سوسک‌های جواهر در روزهای آفتابی به‌خصوص در گرمای بعدازظهر فعال هستند. این حشرات در صورت تهدید به سرعت پرواز کرده و به دام انداختن آنها دشوار است.
طبقه‌بندی
سلسله – Animalia
شاخه: Arthropoda
رده – Insecta
راسته – Coleoptera
خانواده – Buprestidae
رژیم غذایی
سوسک‌های جواهر بالغ عمدتاً از شاخ و برگ یا شهد گیاه تغذیه می‌کنند، اگرچه برخی از گونه‌ها از گرده گل‌ها نیز تغذیه کرده و می‌توان آنها را روی گل‌ها مشاهده نمود. لارو سوسک جواهر از چوب درختان و درختچه‌ها تغذیه می‌کند. برخی از لاروهای Buprestidae مینوز برگ هستند و تعداد کمی از آنها گال تولید می‌کنند.
چرخه زندگی
سوسک‌های جواهر مانند سایر Coleoptera دگردیسی کامل با چهار مرحله رشدی دارند: تخم، لارو، شفیره و بالغ. ماده بالغ معمولاً تخم‌ها را روی درخت میزبان و در شکاف‌های پوست درخت قرار می‌دهد. بلافاصله پس از خروج لاروها از تخم، به سمت داخل تنه درخت تونل می‌زنند. لاروها هنگام تغذیه و رشد، گالری‌های پیچ‌درپیچ در چوب ایجاد کرده و در نهایت در داخل درخت شفیره می‌شوند. افراد بالغ پس از خروج از شفیره از درخت نیز خارج می‌شوند.
خصوصیات رفتاری و دفاعی
برخی از سوسک‌های جواهر می‌توانند در شرایط خاص مانند قطع شدن درخت و یا آسیاب شدن چوب آن، خروج خود از شفیره را به تأخیر بیندازند. سوسک‌های جواهر گاهی سال‌ها پس از برداشت چوب از محصولات چوبی مانند کف‌پوش یا مبلمان خارج می‌شوند. گزارش‌هایی وجود دارد که سوسک‌های Buprestidae تا حدود 25 سال بعد از آلوده کردن چوب میزبان از آن خارج شده‌اند! طولانی‌ترین خروج تأخیری از چوب مربوط به یک سوسک بالغ است که 51 سال پس از وقوع آلودگی اولیه ظاهر شده است.
دامنه پراکنش
خانواده Buprestidae یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌های راسته Coleoptera (سوسک‌ها) است. نزدیک به 15000 گونه از سوسک‌های جواهر در سراسر جهان زندگی می‌کنند.
با بازدید از موزه حشرات باغ گیاه‌شناسی ملی ایران می‌توانید از نمونه‌های بسیار زیبا و ارزشمند این حشرات بی‌نظیر دیدن کنید.
