گزارشی از کشت پالونیا در استان چهار محال بختیاری و نامه رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی

برخی از مکاتبات، مصوبات و گزارش­های مربوط به کشت پالونیا در استان و کشور

• نامه شماره 267/1234 مورخ 1397/04/02 ارسالی از این مرکز به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان چهارمحال و بختیاری مبنی بر مخالفت با کشت پالونیا در استان (نامه پیوست).
• صورتجلسه مربوط به واردات پالونیا به کشور طی نامه شماره 730/2689 مورخ 1397/02/16 ارسالی از دفتر پایش و تحلیل خطر سازمان حفظ نباتات کشور به موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور مبنی بر: الف- ممنوعیت ورود هر گونه ارقام تجاری گیاه پالونیا شامل بذر، نهال و قلمه. ب- تأکید بر اخذ تائیدیه سازگاری از موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور توسط وارد کننده گیاه پالونیا و ج: نظارت مشترک موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع، سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان حفظ نباتات کشور بر تولید و توزیع نهال درختان پالونیا (نامه و صورتجلسه پیوست).
• جناب آقای دکتر عادل جلیلی رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در مصاحبه با پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی در تاریخ 1399/11/15 در خصوص زراعت چوب و استفاده از گونه پالونیا به طور رسمی مخالفت خود را با تولید و کشت این گونه در ایران اعلام کرد و گفت: متولیان امر می‌توانند از مولفه‌های قانونی برای جلوگیری از ترویج و توسعه آن در نهالستان‌های کشور استفاده کنند. به گزارش خبرنگار این پایگاه اطلاع رسانی، ایشان ضمن بیان این مطلب افزود: گونه پالونیا، فرآیند ارزیابی علمی را توسط موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور طی نکرده است اما با این وجود، برخی بدون حساب و کتاب تلاش می‌کنند این گونه را در کشور توسعه و رواج دهند و این موضوع عجیبی است. وی اظهار داشت: با آن که ما در برخی مناطق مانند گلستان و شاهرود به علت محدودیت آب به دنبال زراعت چوب نیستیم، اما در این مناطق، توسعه گونه پالونیا مشاهده می‌شود. رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، فرآیند ارزیابی علمی یک گونه خارجی برای زراعت چوب را طولانی خواند و گفت: ارزیابی علمی گونه‌های جنگلی حدود ۲۰ سال طول می‌کشد و در این فرآیند، سازگاری گونه با شرایط آب و هوایی، مقاومت در برابر بیماری‌ها و آفات و مهاجم بودن آن در ایستگاه‌های تحقیقاتی، مورد بررسی قرار می‌گیرد. وی درباره درخواست مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور به استفاده از مولفه های قانونی برای جلوگیری از توسعه گونه پالونیا و کشت آن در کشور اظهار داشت: موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، فقط می‌تواند در زمینه ممنوعیت کشت پالونیا توصیه کند. ایشان ادامه داد: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور که مسئول توسعه زراعت چوب و نظارت بر نهالستان‌های غیر مثمر است و همچنین سازمان حفظ نباتات کشور، وظیفه و قدرت قانونی برای مقابله با توسعه پالونیا را دارند. وی با بیان این که گونه پالونیا ارزش اقتصادی برای تولید چوب را ندارد گفت: کیفیت چوب این درخت پایین و سبک است و مناسب صنایع نیست. ایشان اضافه کرد: موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع کشور برای معرفی گونه‌ها و ارقام مناسب زراعت چوب، حدود ۴۰ سال کارهای تحقیقاتی انجام داده و به استان‌ها ارقام خاص مناسب با شرایط آب و هوایی را معرفی کرده است. رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور گفت: انواع صنوبر را برای زراعت چوب در شمال غرب و شمال کشور و اکالیپتوس را برای استان‌های جنوبی توصیه کرده‌ایم. نظر به اهمیت استفاده غیراصولی گونه پالونیا در زراعت چوب، متن این خبر در تاریخ مصاحبه (1399/11/15) در تعدادی از خبرگزاری­های مهر، جمهوری اسلامی، فصل اقتصاد و برخی خبرگزاری‌های داخلی دیگر نیز منتشر شده است.

گزارش آقای محمود طالبی: عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری

در تاریخ 1400/02/19 و به طور اتفاقی، بازدیدی توسط اینجانب و جناب آقای دکتر یعقوب ایرانمنش رئیس محترم بخش تحقیقات جنگل و مرتع این مرکز از مزرعه دو هکتاری پالونیا واقع در زمین‌های روستای معموره از توابع شهرستان بروجن انجام شد. با بررسی اولیه و تخمین مساحت زمین و ردیف‌های کاشت، مشخص شد که تعداد حدود 2200 اصله پایه نهال دوساله پالونیای کاشته شده در این زمین دو هکتاری، به طور کامل در اثر سرمای زمستان، آسیب دیده و خشک شده‌اند (شکل های 1 تا 4).

شکل­های 1 و 2- خشک شدن 2000 پایه پالونیا در مزرعه دو هکتاری واقع در روستای معموره

شکل­های 3 و 4- جست دهی دوباره پالونیا پس از خشک شدن در مزرعه دو هکتاری واقع در روستای معموره

با بررسی­های بعدی و شناسایی مالک بیشه و مصاحبه با وی، مشخص شد که با توجه به تبلیغات انجام شده در مورد گونه درختی پالونیا، ایشان با فروشنده نهال پالونیا تماس گرفته و در اثر تبلیغات این فرد، مجاب به خرید 2000 اصله نهال پالونیا و کاشت در زمین خود شده است. یادآور می­شود مالک بیشه، به منظور گرفتن تسهیلات بانکی برای زراعت چوب پالونیا در مزرعه خود، به جهاد شهرستان بروجن مراجعه می­کند که به گفته وی متأسفانه هیچ گونه اقدام و یا مشاوره‌ای از طرف کارشناسان مدیریت جهاد کشاورزی در این شهرستان برای جلوگیری از این اقدام به وجود نمی­‌آید و بنابراین مالک بیشه، اقدام به خرید و کاشت 2000 اصله نهال پالونیا به مبلغ هر اصله 250 هزار ریال در زمین خود می­کند. یادآور می­شود به جز هزینه 500 میلیون ریالی خرید نهال، مالک بیشه هزینه‌ای معادل 250 میلیون ریال بابت شخم، دیسک، تقویت زمین و اجرای سیستم آبیاری قطره ای را نیز متحمل می­شود. مالک بیشه پس از سرمازدگی پایه های پالونیا با فروشنده نهال تماس گرفته و موارد را به اطلاع ایشان می­رساند که فروشنده، عدم رسیدگی از پایه‌های پالونیا را علت خشک شدن این پایه ها بیان می­کند و این در حالی است که مالک بیشه، حتی برای جلوگیری از سرمازدگی، بر روی پایه‌های پالونیا، روکش پلاستیکی نیز کشیده است که این امر به هیچ وجه در زراعت چوب مرسوم نبوده و مورد قبول نیست (شکل­های 5 و 6) .

شکل­های 5 و 6- استفاده از روکش پلاستیکی به منظور جلوگیری از سرمازدگی پایه های پالونیا

سال­ها بررسی و تحقیقات با موضوع سازگاری گونه­‌های غیربومی و خارجی صنوبر نشان داده است که به دلیل وجود نوسانات حرارتی در طول روز و همچنین محدودیت­های سرمایی و اختلاف دمای شب و روز در بسیاری از اقلیم­های این استان و به ویژه در شهرستان بروجن، توصیه گونه‌های خارجی و حتی غیر بومی، بدون انجام تحقیقات، کاری نادرست و خطرناک است و استفاده از قلمه پایه های نخبه بومی هر منطقه برای کشت در همان منطقه از اولویت اول برخوردار است. با این حال، نتایج پروژه های تحقیقاتی در این استان که حاصل بررسی 10 تا 15 ساله 44 کلن خارجی، غیربومی و 33 کلن بومی بوده است منتج به توصیه­‌هایی به بخش اجرا مبنی بر استفاده از یک کلن سازگار و تندرشد از گونه غیربومی صنوبر Populus nigra در بیشه­‌های صنوبر استان (شکل­های 7 و 8) و دو کلن سازگار از گونه های غیربومی Populus nigra و Populus euramericana برای استفاده در فضای سبز شهرکرد شده است (شکل­های 9 و 10).

شکل­های 7 و 8- کلن غیربومی Populus nigra در خزانه تولید نهال

شکل­های 9 و 10- استفاده از کلن­های غیربومی Populus euramericana (بالا) و Populus nigra (پایین) در فضای سبز شهرکرد

در مورد گونه­ پالونیا با توجه به نیاز آبی بالای این گونه، نیاز به رطوبت نسبی بالای هوا، وجود سطح برگ گسترده، تبخیر و تعرق زیاد آن و از همه مهم­تر، عدم مقاومت به سرمای زمستان و سرمای دیررس بهاره، این گونه­ مناسب مناطق خشک و نیمه خشک و از جمله استان چهارمحال و بختیاری نیست. گونه­ پالونیا در سال­های اولیه­ استقرار، نیاز به آبیاری حداقل 4 روز یک­بار دارد و در سال­های بعد و به خصوص در زمان تشدید گرمای هوا و به دلیل تبخیر و تعرق زیاد آن به واسطه­ وجود برگ­های پهن و گسترده، نیازمند آبیاری با دوره های آبیاری کوتاه­تر است و می­توان گفت که تنها دلیل تبلیغ برای استفاده از گونه پالونیا در زراعت چوب، سودجویی فروشندگان نهال پالونیا است. برای چندمین بار در طی این چند سال تأکید می­کنم که چنانچه اولویت زراعت چوب، کماکان در دستور کار متولیان است، ضروری است با توجه به خشکسالی­های اخیر و همچنین بحران کم آبی، توسعه­ کیفی بیشه­‌های صنوبر با استفاده از رقم­های نخبه و بومی صنوبر که سالیان طولانی است سازگاری خود را در مناطق مختلف صنوبرکاری در استان به اثبات رسانده­‌اند مورد نظر قرار گیرد. بیشه­‌های صنوبر استان، زمین­های کشاورزی مردم و همچنین اراضی ملی، محل آزمون و خطای گونه­‌های خارجی و حتی غیر بومی توسط افراد سودجو نیست.