مطالعه اقلیم و گردوغبار جوی در استان خوزستان با توجه به قرارگیری کانون های گردوغبار در پایین دست حوضه های آبخیز کارون کرخه و زهره-جراحی و تاثیر پذیری آنها از ویژگی های اقلیمی بالادست حوضه است.
ویژگی های اقلیمی موثر بر رخداد گردوغبار در کانونهای داخلی استان خوزستان بر اساس تغییرات پارامترهای برای ۵ دهه در سه حوضه مورد مطالعه قرار گرفت ویژگی های اقلیم شناختی گردوغبار استان خوزستان نیز در محدوده استان بررسی شد. نتایج نشان داد که در دو دهه اخیر بارش و رطوبت کاهش و دما و تبخیر افزایش و کل مساحت سه حوضه بویژه در دهه اخیر با خشکسالی شدید و بسیار شدید مواجه بوده است و تغییر در این ویژگیهای اقلیمی در یکی دو دهه اخیر یکی از فاکتورهای اصلی فعال شدن کانونهای گردوغبار داخلی بوده است.
از آنجایی که دو شرط اصلی رخداد طوفان گردوغبار؛ وجود ذرات ریز با قطر کم و حجم زیادی و ی شرایط سینوپتیک- دینامیکی به عنوان نیروی محرکه و منتقل کننده ذرات گردو غبار از مناطق منشاء به سایر مناطق است در این پروژه الگوهای همدیدی دینامیکی مولد طوفانهای گردوغبار موثر بر استان خوزستان در دو دوره گرم و سرد سال شناسایی شد.
برسی روند تغییرات دهه ای خشکسالی
در حوضه های آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار نشان داد در دهه آخر(۹۵-۱۳۸۶) بیشتر مساحت سه حوضه بویژه منطقه کانونهای گردوغبار با انواع شدت های خشکسالی بویژه خشکسالی شدید و بسیار شدید مواجه بوده است.
روند تغییرات روزهای همراه با گردوغبار
بررسی روند تغییرات روزهای همرا با گردوغبار نشان داد با وجودی که در تمام شهرهای استان خوزستان روند افزایش روزهای همراه با غبار مشاهده شده است اما شهر بستان به دلیل همجواری با کانون گردوغبار جنوب هورالعظیم و نزدیکی زیاد به کانونهای گردوغبار خارجی(عراق)از افزایش بیشتری برخوردار بوده است.
توزیع زمانی و مکانی تعداد روزهای گردوغبار در استان خوزستان(۱۳۶۶-۱۳۹۵) نشان داد فصل تابستان بیشترین روزهای همرا ه با گردوغبار را داشته و از نظر مکانی اهواز و آبادان و سپس بستان،مسجد سلیمان و دزفول بیشترین روزهای همرابا گردوغبار راداشته اند.
بررسی سمت و سرعت گلغبار در ایستگاه های سینوپتیک استان خوزستان
بررسی گلغبار در ایستگاههای سینوپتیک استان خوزستان نشان داد کلانشهر اهواز به عنوان مرکزیت سیاسی اجتماعی و اقتصادی استان خوزستان به علت موقعیت قرارگیری نسبت به کانونهای داخلی استان خوزستان از بیشتر کانونهای داخلی متاثر بوده وبه علت قرارگیری در مسیر جریانات جنوب شرق شمال غرب و شمال غرب جنوب شرق بیشترین تاثیر پذیری را هم از کانون های داخلی و هم کانونهای خارجی دارد.
روند تغییرات تبخیر در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار
بررسی روند تغییرات تبخیر طی ۵ دهه در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار نشان داد مقدار تبخیر روند افزایشی داشته و بیشترین مقدار تبخیر در محدوده کانونهای گردوغبار رخ داده به طوریکه از ۲۷۰۰ در دهه اول به ۳۸۰۰ میلیمتر در دهه پنجم رسیده است.
روند تغییرات بارش در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار
بررسی روند تغییرات بارش طی ۵ دهه در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار نشان داد مقدار بارش روند کاهشی داشته و بیشترین مقدارکاهش در محدوده کانونهای گردوغبار رخ داده است به طوریکه از ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیمتر در دهه اول به ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیمتر در دهه پنجم(۱۳۸۶-۱۳۹۵) رسیده است رسیده است.
روند تغییرات متوسط دما در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار
بررسی روند تغییرات دما طی ۵ دهه در سه حوضه آبخیز منتهی به کانونهای گردوغبار نشان داد مقدار دما روند افزایشی داشته و بیشترین مقدار افزایش در محدوده کانونهای گردوغبار رخ داده است به طوریکه از ۲۵٫۶ درجه سانتیگراد در دهه اول ۲۷٫۷در دهه پنجم(۱۳۸۶-۱۳۹۵) رسیده است رسیده است.
شناسایی مکانیسم الگوهای سینوپتیک مولد طوفانهای گردوغبار طی دوره گرم سال در استان خوزستان
در تعیین الگوهای همدیدی طوفان گرد و غباری دوره گرم سال، پنج الگو شناسایی شد که شامل: ۱) کم‌فشار حرارتی گنگ. ۲) کم‌فشار گنگ، کم‌فشار شرق اروپا، پرفشار شمال شرق اروپا. ۳) کم‌فشار گنگ، پرفشار اروپا. ۴) پرفشار عظیم اروپا، پرفشار قزاقستان. ۵) پرفشار کلاهک قطبی، کم‌فشار گنگ، کم‌فشار ایسلند. سازوکارهای همدیدی رخداد گردوغبار در الگوهای اول تا چهارم نقش کم‌فشار گنگ که در فصل گرم سال با گرمایش شدید هوا و با ماهیت حرارتی بر روی جنوب آسیا شکل میگیرد، نقش اساسی در رخداد گردوغبار بر روی خوزستان داشته است.
محقق و نویسنده خبر: فاطمه درگاهیان، استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
