کفشدوزک‌ها‌، حشراتی دوست‌داشتنی

نگارش مقاله: مرضیه علی‌نژاد، فرزانه کازرانی

کفشدوزک‌ها متعلق به راسته Coleoptera و خانواده Coccinellidae بوده و از جمله حشرات شکارگر و مفید برای انسان‌ها به شمار می‌آیند. در ذیل چند ویژگی جالب از زندگی این حشرات دوست‌داشتنی آورده شده است:

آیا همه کفشدوزک‎ها به رنگ قرمز با خال‌های سیاه هستند؟

اگرچه کفشدوزک‌ها اغلب قرمز یا زرد با نقاط سیاه رنگ هستند ، اما به رنگ‌های دیگر نیز در طبیعت یافت می‌شوند. رایج‌ترین رنگ بالپوش کفشدوزک‌ها، قرمز با خال‌های سیاه و یا زرد با خال‌های سیاه است، اما برخی از آن‌ها به رنگ سیاه و سفید و یا آبی تیره و نارنجی نیز دیده می‌شوند. برخی از کفشدوزک‌ها روی بالپوش خود نوارهای رنگی تیره و روشن دارند. حدود ۵۰۰۰ گونه مختلف از کفشدوزک‌ها وجود دارد.

کفشدوزک‌ها برای دفاع از خود در برابر خطرات، از مکانیسم‌های دفاعی گوناگونی استفاده می‌کنند.

کفشدوزک بالغ می‌تواند همولنف خود را از بندهای میان ساق پا خارج کرده و لکه‌های زرد رنگ روی سطوح باقی بگذارد. شکارچیان بالقوه کفشدوزک‌ها به علت بوی ناخوشایند همولنف آن‌ها، تمایلی به تغذیه از آنان نشان نمی‌دهند. همچنین لاروهای این حشرات می‌توانند این مواد ناخوشایند را از شکم خود خارج کرده و دشمنان طبیعی خود را دور کنند. لارو کفشدوزک‌ها مانند بسیاری از حشرات، به علت رنگ خاص بدن خود سبب دور شدن شکارگران می‌شوند. پرندگان حشره‌خوار به علت تصور سمی بودن، از خوردن غذاهایی به رنگ قرمز و سیاه (همانند کفشدوزک‌ها) دوری می‌کنند.

لارو کفشدوزک

کفشدوزک‌ها تقریباً یک سال عمر می‌کنند.

کفشدوزک ماده روی شاخه و یا سطح برگ تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌ها پس از ۴ الی ۱۰ روز تفریخ می‌شوند و لاروها حدود سه هفته را در حال تغذیه می‌گذرانند. گاهی ممکن است لاروهایی که زودتر از تخم بیرون آمده‌اند ممکن است از تخمه‌ای دیگر تغذیه کنند. لارو کفشدوزک‌ها پس از تغذیه کافی تبدیل به شفیره می‌شوند و پس از ۷ تا ۱۰ روز حشرات کامل ظاهر می‌شوند. این حشرات معمولاً حدود یک سال زندگی می‌کنند.

گونه‌ای از کفشدوزک به همراه تخم‌هایش

لاورهای کفشدوزک‌ها از نظر ظاهری بسیارعجیب هستند.

اگر با لاروهای کفشدوزک‌ها آشنا نباشید، احتمالاً هرگز حدس نمی‌زنید که این موجودات عجیب، همان نوزادان کفشدوزک‌ها هستند. لارو کفشدوزک‌ها دارای شکم طویل و خاردار بوده و پاهایی دارند که از طرفین بدن آن‌ها بیرون زده است. لاروها حدود یک ماه از حشرات تغذیه کرده و سپس به شفیره تبدیل می‌شوند.

لارو کفشدوزک

کفشدوزک‌ها می‌توانند در طول دوره زندگی خود تعداد زیادی حشره را شکار کنند.

تقریباً همه کفشدوزک‌ها از حشرات تغذیه می‌کنند و در گروه شکارچیان مفید آفات گیاهی به شمار می‌آیند. باغداران همواره از آن‌ها با آغوش باز استقبال می‌کنند. کفشدوزک‌ها علاقه زیادی به تغذیه از شته، سفید بالک و مگس سفید دارند. یک کفشدوزک بالغ قادر است روزانه ۵۰ عدد شته را شکار کند و دانشمندان تخمین می‌زنند که این حشره در طول زندگی از بیش از پنج هزار شته تغذیه می‌کند.

کفشدوزک بالغ در حال تغذیه از شته

برخی از کفشدوزک‌ها حالت هم‌خواری دارند.

کفشدوزک‌ها در صورت کمبود غذا هر کاری برای زنده ماندن انجام می‌دهند، حتی اگر این امر به معنای خوردن یکدیگر است! یک کفشدوزک گرسنه می‌تواند از هریک از خواهران و برادران خود تغذیه کند.  اگر منابع غذایی کفشدوزک بالغ به اتمام برسد از تخم یا شفیره هم جنس خود تغذیه می‌کند. در حقیقت، دانشمندان بر این باورند که کفشدوزک‌ها تخم‌های نابارور را به عنوان منبع آماده غذایی، در اختیار نوزادان خود قرار می‌دهند. یک کفشدوزک ممکن در شرایط کمبود مواد غذایی تعداد تخم‌های نابارور خود را جهت تغذیه نوزادان افزایش دهد.

لارو کفشدوزک در حالت هم‌خواری

منابع:

1. 1. Michael E.N. Majerus. “Chapter 147 – Ladybugs.” Encyclopedia of Insects (2nd edition), pp. 547-551. Academic Press, 2009.
   2. “Ladybug 101.” Canadian Wildlife Federation.