اولین گردهمایی هفته انتقال یافته با حضور کارشناسان پهنه‌بندی سازمان جهاد کشاورزی البرز و شهرستان‌های تابعه و بهره برداران با هدف ارائه دستاوردها و نتایج طرح‌های تحقیقاتی بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع‌الرشد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در ایستگاه تحقیقاتی البرز برگزار شد. در این گردهمایی محققان این موسسه به تشریح نتایج برخی طرح‌های تحقیقاتی خود در ارتباط با کاشت صنوبر پرداختند.
معرفی سیستم‌های مختلف تولید در زراعت چوب، بررسی روش‌های آبیاری صنوبر، بررسی کاشت و داشت در تولید نهال صنوبر، زراعت چوب با آب نامتعارف، سیستم‌های آگروفارستری و استفاده از کلون‌های مناسب صنوبر از مهم ترین محورهای این گردهمایی بود.
تشکیل اداره ترویج و انتقال یافته‌های تحقیقاتی، مهم‌ترین گام موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در راستای توانمندسازی بخش اجرا و بهره‌برداران
در آغاز این گردهمایی، احسان زندی اصفهان رئیس اداره ترویج و انتقال یافته‌های تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اشاره به اهمیت بسیار زیاد انتقال یافته های تحقیقاتی به بخش اجرا و بهره‌برداران، تشکیل اداره ترویج و انتقال یافته‌های تحقیقاتی را به عنوان مهم‌ترین گام موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در این راستا برشمرد. وی افزود:« تولید محتوای علمی و ترویجی به منظور انتقال یافته های تحقیقاتی به بهره برداران از طریق نظام نوین ترویج به عنوان مهم‌ترین اولویت اداره ترویج و انتقال یافته های تحقیقاتی و رسالت اصلی تحقیقات در این موسسه است.»
شایان ذکر است با تشکیل معاونت ترویج در سازمان تحقیقات و تغییر عنوان معاونت پژوهشی به معاونت پژوهش، فناوری وانتقال یافته ها و در راستای اجرای سیاستهای جدید سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج ، اداره ترویج و انتقال یافته های تحقیقاتی از ابتدای خرداد ۱۳۹۶ آغاز به کار نموه است.
معرفی سیستم‌های مختلف تولید در زراعت چوب صنوبر
رییس بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع الرشد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در این گردهمایی به معرفی سیستم‌های مختلف تولید در زراعت چوب صنوبر پرداخت و گفت:« تعیین پتانسیل‌های موجود در مناطق مختلف کشور جهت توسعه زراعت چوب،افزایش عملکرد کمی و کیفی تولید چوب در واحد سطح( از طریق روش‌های به‌زراعی و به‌نژادی، افزایش پتانسیل راندمان آب و آبیاری) در زراعت چوب،استفاده از آبهای نامتعارف برای توسعه زراعت چوب،بررسی اقتصادی و اجتماعی زراعت چوب در کشور،شناسایی و مطالعه رویشگاه‌های طبیعی گونه‌های سریع الرشد به‌منظور حفظ ذخایر ژنتیکی و پایش زراعت چوب در کشور محورهای اصلی برنامه راهبردی تحقیقاتی بخش صنوبر و درختان سریع الرشد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور است.»
محسن کلاگری پس از معرفی ویژگیهای برخی درختان سریع الرشد و اهمیت زراعت چوب در تولید و تامین چوب کشور گفت:« مجموع مصرف چوب صنایع کشور حدود ۱۲ میلیون متر مکعب است که ۶/۵ میلیون متر مکعب آن از طریق زراعت چوب و منابع داخلی و بقیه از راه قاچاق و واردات تامین می شود.»
این محقق سیستم‌های تولید چوب در کشت فاصله‌ای، کشت در دوره‌های بهره‌برداری کوتاه مدت برای صنایع خمیر کاغذ، نئوپان، ام دی اف و چوب‌های ترکیبی، کشت در حاشیه مزارع به عنوان بادشکن، کشت درختان صنوبر همراه با محصولات زراعی، علوفه ای را تشریح و به معرفی این سیستم‌ها پرداخت.
ارزش زراعت چوب در ایران با صنوبر تعیین می شود
رییس ایستگاه تحقیقاتی البرز در این گردهمایی در ارتباط با تاکید بر این نکته که ارزش زراعت چوب در ایران با صنوبر تعیین می شود گفت:« توان تولید چوب صنوبر چندین برابر بیشتر از درختان جنگلی است .صنوبرهای پرمحصول از توان تولید چوب ۵ برابری در مقایسه با صنوبرهای بومی برخوردارند. .برای دسترسی به چوب صنعتی و با ارزش افزوده زیاد نیاز به تامین آب فراوان و مستمر است. هر گونه تاخیر در تامین آب کافی سبب لطمات جبران ناپذیری به صنوبرها شده و آینده تولید چوب صنعتی و با ارزش را با خطر مواجه می‌کند.»
رضا باقری با مقایسه روش‌های آبیاری غرقابی، جوی پشته، کرتی و قطره ای به بررسی معایب و مزایای این روش‌ها پرداخت و گفت:« هزینه زیاد نیروی انسانی،ماشین‌آلات و نگهداری، حجم بالای آب موردنیاز،هدر رفت مقدار زیاد آب، پاکسازی جوی‌ها، مبارزه با علف هرز، توزیع غیریکنواخت آب در ابتدا و انتهای جوی از معایب روش جوی و پشته است. در روش‌های غرقابی و کرتی نیز هدررفت آب بالا است.در روش قطره‌ای هزینه احداث در شروع کار زیاد است اما این مساله به عینه مشاهده شده که هزینه نهایی در روش قطره‌ای کمتر از دیگر روش‌های آبیاری است.برآورد مصرف آب در روش قطره ای نسبت به تمامی روش ها کمتر است و استفاده از این روش علاوه بر کاهش مصرف آب باعث کاهش رشد علف های هرز نیز می شود.»
باقری با مقایسه مصرف آب در محصولات کشاورزی و باغی گفت:« مقایسه مقدار آب مصرفی در محصولات کشاورزی و باغی نشان می‌دهد که در باغ‌های میوه مانند زردآلو هلو و آلو برای تراکم ۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰ درخت در هکتار حدود ۱۲ هزار تا ۱۴ هزار مترمکعب آب در هکتار در سال است و در محصولی چون یونجه این عدد به ۱۳ تا ۱۹ هزار مترمکعب در هکتار در سال می رسد. مصرف آب در صنوبرکاری بین ۱۴ تا ۱۸ هزار مترمکعب در هکتار در سال است.»
تاکید بر نقش بسیار مهم آگاهی رسانی و آموزش به بهره برداران و کشاورزان
علیرضا مدیررحمتی پیشکسوت بازنشسته و مشاور بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع‌الرشد نیز در این گردهمایی میزان آگاهی رسانی و آموزش به بهره برداران و کشاورزان را کم رنگ دانست و گفت:«صدها طرح تحقیقاتی در موسسه ما اجرا می‌شود و نتایج علمی بسیاری برای بخش تحقیقاتی کشور به ارمغان می‌آورند اما در اجرا از این طرح‌ها استفاده نمی‌شود. این طرح ها به جای رفتن به کتابخانه ها باید به عرصه ها وارد شوند.»
مشاوره بخش تحقیقات صنوبر و درختان سریع‌الرشد موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اشاره به اجرای طرح های تحقیقاتی بهره برداری کوتاه مدت صنوبر که از سال ۶۶ شروع شده است گفت:« نتایج اجرای این تحقیقات و همچنین زمان سرمایه گذاری کوتاه در سیستم بهره برداری کوتاه مدت با توجه برگشت سریع درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری برای کشاورزان و صنوبرکاران بسیار بااهمیت است که همین مساله می توانست از سال‌ها قبل در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری مسوولان مورد توجه قرار گیرد.»
تاکید بر مزایای آبیاری تحت فشار و استفاده از آبهای نامتعارف
رفعت الله قاسمی دیگر پیشکسوت بخش تحقیقاتی صنوبر در این گردهمایی با بررسی روش‌های تکثیر و تولید نهال ارقام مختلف صنوبر و با تاکید بر مزایای روش آبیاری تحت فشار گفت:« خزانه صنوبر اولین منبع برای تولید صنوبر است. برای سالیان متمادی می توان از این خزانه ها جست گرفت.به منظور کاشت قلمه در خاک، زمین باید آماده‌سازی شود. روش آبیاری و کاشت قلمه‌ها بسیار مهم است. روش آبیاری تحت فشار مصرف آب را به حداقل می رساند و باعث می‌شود رشد علف هرز در زمین کم شود و امکان کاشت قلمه در هکتار را هم افزایش می‌دهد.»
در ادامه آزاده صالحی عضو هیات علمی بخش تحقیقات صنوبر و گیاهان سریع الرشد به بررسی زراعت چوب با آب نامتعارف پرداخت و گفت:«با توجه به ماهیت دوگانه فاضلاب می توان از آن برای آبیاری زراعت چوب استفاده کرد چرا که قسمت اعظمی از پساب ها در اطراف شهرها برای آبیاری محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که این مساله بسیار خطرناک است.»
این پژوهشگر در سال‌های اخیر عملکرد تولید چوب درختان صنوبر آبیاری شده با فاضلاب شهری را بررسی می‌کند و در این گردهمایی به تشریح اهداف پروژه خود که بررسی عملکرد تولید چوب و پتانسیل گیاه‌پالایی درختان صنوبر (Populus nigra) آبیاری شده با فاضلاب شهری در جنوب تهران است پرداخت و گفت:«زراعت چوب با آب نامتعارف و اثرات آن در طرح تحقیقاتی ما مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی عملکرد تولید چوب درختان صنوبر آبیاری شده با فاضلاب شهری، تاثیر آبیاری طولانی‌مدت با آبهای نامتعارف بر ویژگیهای فیزیکی-شیمیایی خاک و همچنین بررسی توانایی گیاه‌پالایی درختان صنوبر تبریزی در جذب و تجمع فلزات سنگین از خاک در این پروژه مورد آزمایش و بررسی است.»
در همه موارد کشت تلفیقی نتیجه بهتری را نشان داده است
یکی دیگر از اعضای هیات علمی گروه تحقیقات صنوبر سیستم‌های آگروفارستری را به منظور افزایش عملکرد زراعت چوب بررسی کرد و گفت:«یکی از علت‌هایی که کشاورزان تمایل کمتری به کاشت صنوبر نسبت به محصولات کشاورزی دارند این است که محصولات زراعی هر ساله به آن‌ها بار می‌دهند و برای آن‌ها درآمدزایی دارند اما تولید چوب صنوبر تا چندین سال برای آن‌ها درآمد قابل توجهی نخواهد داشت. به همین منظور آگروفارستری در صنوبرکاری بسیار کارآمد است تا کشاورز بتواند در سال‌هایی که از صنوبر درآمدی ندارد، از کشت محصولات دیگر در میان صنوبرها کسب درآمد کند.»
فاطمه احمدلو در ادامه با مقایسه کشت تلفیقی محصولات زراعی چون یونجه با صنوبر به افزایش عملکرد در کشت تلفیقی تاکید کرد و گفت:« در همه موارد کشت تلفیقی نتیجه بهتری را نشان داده است.»
در پایان گردهمایی کارشناسان و بهره‌برداران از خزانه‌های پشتیبان و کلکسیون‌های مختلف صنوبر ایستگاه تحقیقاتی البرز بازدید کردند. در این خزانه‌ها کلون‌های مختلف صنوبر وارد می‌شود که پس از سلکسیون ارقامی که به لحاظ سازگاری از نظر عملکرد تولید و مقاومت به آفات مناسب برخوردارند انتخاب می‌شوند. در مراحل بعدی عملکرد تولید چوب آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت ارقام مناسب صنوبر برای کاشت توسط این ایستگاه معرفی می‌شود.
