بررسی ویژگیهای اقلیمی (دماوبارش) درحوضه مرکزی ایران

در مقاله حاضر,خصوصیات جغرافیایی حوضه مرکزی ایران که در زمره مناطق خشک ونیمه خشک جای دارد با گرایش به سمت بیابانی شدن آب وهوا ,معرفی و پس از مطالعه تغییرات بارندگی و دما ,شدت درجات خشکی آن با فرمول دمارتن محاسبه شده است،حوضه آبریز مرکزی ایران از زمره حوضه‌های بسته‌ای است که در دامنه های جنوبی سلسله جبال البرز مرکزی بین مختصات جغرافیایی °۴۸ تا ´۳۰ و °۵۲ طول شرقی و °۳۳ تا °۳۷ عرض شمالی واقع و در تقسیم‌بندی طرح جامع آب کشور، به عنوان حوضه هفتم مشخص شده است و حدود ۹۲۷۵۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. تقریباً ۶/۵۴ درصد مساحت این حوضه را دشت‌ها و کوهیایه‌ها و ۴/۴۵ درصد آن را کوهستان‌ها تشکیل می‌دهند. حوضه آبریز مرکزی ایران، به وسیله استانهای تهران، مرکزی، قم، قزوین، زنجان، همدان و بخش‌های کوچکی از استان‌های مازندران و اصفهان پوشش یافته است.به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های اقلیمی، محاسبات آماری، به ترتیب در مورد شش پارامتر اقلیمی مشتمل بر بارش ماهانه، بالاترین بارش ۲۴ ساعته، میانگین حداقل ماهانه دما، میانگین حداکثر ماهانه دما، حداکثر مطلق دمای ماهانه و حداقل مطلق دمای ماهانه ۳۵ ایستگاه با قدمت ۴۰ سال به عمل آمده است.نتایج حاصل از محاسبات نشان می دهد ،در یک دوره آماری ۴۰ ساله، میانگین بارش کل ایستگاه‌ها در سطوح حوضه ۵/۲۵۶ mm و میانگین ضریب تغییرات بارش ۱۱/۳۵ درصد می‌باشد. در حوضه مرکزی ایران در امتداد غرب به شرق و با عبور از ارتفاعات به سمت دشت، بارندگی کاهش یافته و افزایش آن از عامل ارتفاع تبعیت می‌کند. ضریب تغییرات میانگین بارش کل دوره بین ۱/۲۲ درصد درملایر تا ۴/۶۲ درصد در دوزج و ضریب بی نظمی بارش کل دوره بین ۳/۸ درصد در زنجان و ۳۸٫۹ درصد در ایستگاه کویر متغیر است. میانگین سالانه دمای کل دوره مورد بررسی در سطح حوضه مرکزی ۹۹/۱۳ درجه ،حداکثر مطلق گرمترین ماه‌های دوره (۴۸+) درجه ، حداقل مطلق سردترین ماه‌های دوره (۳۵-) درجه سانتیگراد و میانگین ضریب تغییرات دمای کل دوره ۴۹/۱۱ درصد ، است . با استفاده از فرمول ضریب خشکی دمارتن ،نوع اقلیم هر یک از ایستگاه‌های حوضه مرکزی ایران تعیین گردیده است. معدل ضریب خشکی حوضه مرکزی در طول دوره آماری ۴۰ ساله ۰۹۲/۱۱ محاسبه شده که این رقم بیانگر اقلیم غالب نیمه خشک در طول دوره مورد بررسی می‌باشد.