چند حقیقت جذاب درباره حشرات

نگارش مقاله: مرضیه علی‌نژاد

• حشرات ممکن است کوچک باشند اما از آن به عنوان یک مزیت استفاده می‌کنند.

قطعاً کوچک بودن در یک جهان پهناور یک چالش بسیار بزرگ است، اما کوچک بودن مزایای زیادی هم دارد. بدن یک حشره حجم زیادی ندارد ولی سطح و همچنین نسبت سطح به حجم آن بسیار زیاد است. این بدین معنی است که وارد کردن فشارهای فیزیکی بر بدن حشرات به اندازه سایر جانوران تأثیرگذار نیست. حشرات حتی می‌توانند در برابر فشارهای فیزیکی که موش‌ها، پرندگان و حتی انسان قادر به تحمل آن نیستند، مقاومت کنند. یک حشره قادر است بدون آنکه صدمه ببیند از ارتفاع زیاد سقوط کند. زیرا به دلیل وزن بسیار کم خود، با نیروی کمتری به زمین برخورد می‌کند. همچنین برخی حشرات می‌توانند با توزیع وزن کم خود در سراسر بدن، بر روی آب راه بروند. مگس‌ها و پشه‌ها به لطف ساختار خاص پاها و هم‌چنین وزن کم بدن، قادرند وارونه روی سقف حرکت کنند.

نوعی سن آبزی

• فراوانی گونه‌های حشرات بیش از هر جانور دیگری است.

شاید باور آن سخت باشد ولی در واقع حشرات بر کره زمین تسلط دارند. اگر ما همه انواع گونه‌های جانوران شناخته شده روی کره زمین (از جوندگان تا انسان‌ها) را محاسبه کنیم، عدد به دست آمده تنها برابر یک سوم گونه‌های شناخته شده حشرات خواهد بود! در حال حاضر بیش از یک میلیون گونه حشره روی کره زمین شناسایی شده است که با تحقیقات انجام شده، این تعداد هر روز در حال افزایش است. برخی دانشمندان تعداد واقعی گونه‌های حشرات را بیش از ۳۰ میلیون عدد تخمین می‌زنند. در حالی که حشرات در مناطق استوایی بیش‌ترین تنوع و فراوانی را دارند، اما شما می‌توانید در حیاط خانه خود نیز تعداد زیادی از آن‌ها را پیدا کنید. طبق یافته‌های دانشمندان، در یک حیاط کوچک بیش از هزاران نوع حشره یافت می‌شود و جمعیت آن‌ها در هر هکتار، میلیون‌ها عدد است!

• رنگ حشرات یکی از ویژگی‌های بسیار مهم برای زنده ماندن آن‌هاست.

برخی از حشرات به رنگ سیاه و یا قهوه‌ای دیده می‌شوند. تعدادی از آن‌ها به رنگ‌های نارنجی، آبی و یا سبز درخشان در طبیعت یافت می‌شوند. رنگ‌ها و الگوهای روی بال و بدن حشرات نقش بسیار مهمی در زنده ماندن و حیات آن‌ها ایفا می‌کنند. رنگ حشره می‌تواند مانع از شکار آن‌ها توسط شکارگران شده و هم‌چنین به جفت‌گیری آن‌ها نیز کمک کند. بسیاری از حشرات از رنگ بدن خود جهت استتار و مخفی شدن استفاده می‌کنند. رنگ بدن حشرات حتی می‌تواند سبب جذب نور خورشید و گرم شدن بدن شود و یا با انعکاس نور منجر به خنک نگه داشتن آن گردد.

• حشرات اولین بار حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش بر روی کره زمین ظاهر شدند.

مطالعه فسیل‌های حشرات نشان می‌دهد که سابقه حضور آن‌ها روی کره زمین به بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش باز می‌گردد! دوره دونین اگرچه عصر ماهی‌ها نامیده می‌شود، اما با رشد جنگل‌ها در خشکی و افزایش پوشش گیاهی، حشرات نیز به وجود آمدند. در برخی از فسیل‌های گیاهی مربوط به دوره دونین شواهدی وجود دارد که گیاهان در آن زمان توسط کنه‌ها یا حشرات مورد تغذیه قرار گرفته‌اند.

در دوره کربنیفر ، ایجاد تنوع در گونه‌های حشرات شروع به شکل‌گیری نمود. اجداد حشرات امروزی معمولاً به اندازه آن‌ها کوچک نبودند. در حقیقت، بزرگ‌ترین حشره باستانی شناخته شده، یک آسیابک بزرگ با نام گریفنفلای بوده که هریک از بال‌های آن ۷۰ سانتی‌متر طول داشته است!

• حشرات سه نوع چشم مختلف دارند.

بسیاری از حشرات بالغ از چشم مرکب خود برای تشخیص نور و تصاویر استفاده می‌کنند. برخی از حشرات نابالغ نیز دارای چشم‌های مرکب هستند. چشمان مرکب از کنار هم قرار گرفتن واحدهای نورانی منفردی به نام اوماتیدی ساخته شده است. این واحدها با فعالیت هم‌زمان و یکپارچه خود سبب می‌شوند تا حشرات بتوانند اطراف خود را ببینند. برخی از حشرات در هر چشم تنها چند اوماتیدی دارند، در حالی که بعضی دیگر از آن‌ها  در هر چشم مرکب دارای بیش از ده‌ها واحد نورانی هستند. در میان حشرات چشم آسیابک‌ها با بیش از ۱۰۰۰۰ اوماتیدی از همه پیچیده‌تر است!

بیش‌تر حشرات در مرحله بالغ و نابالغ خود سه ساختار تشخیص نور ساده به نام چشم ساده در بالای سر خود دارند. چشم ساده نمی‌تواند تصاویر پیچیده‌ای از محیط را در اختیار حشره قرار بدهد، بلکه فقط در تشخیص تغییرات نور به او کمک می‌کند.

نوع سوم چشم در بعضی از حشرات نابالغ  همانند لارو پروانه‌ها و سوسک‌ها دیده می‌شود. این چشم  به حشره در ردیابی محیط اطراف کمک می‌کند.

• برخی از حشرات نقش‌های اکولوژیکی ویژه‌ای دارند.

با گذشت ۴۰۰ میلیون سال از پیدایش حشرات، برخی از آ‌ن‌ها نقش‌های قابل توجهی در اکوسیستم خود دارند. در بعضی موارد، نقش اکولوژیکی یک حشره در محیط زیست خود آن‌قدر تخصصی و ویژه است که انقراض آن حشره تعادل آن اکوسیستم را برهم  می‌زند.

تقریباً همه لاروهای پروانه‌ها گیاه‌خوار هستند، اما لارو پروانه Ceratophaga vicinella (Dietz, 1905) (Family: Tineidae) از پوشش کراتینی سفت و سخت لاک‌پشت‌های مرده تغذیه می‌کنند.

Ceratophaga vicinella (Dietz, 1905)

نمونه‌های بی‌شماری از گیاهان گل‌دار برای تکثیر خود به حشرات گرده‌افشان نیاز دارند. ارکیده قرمز  (Disa uniflora)، برای گرده‌افشانی خود تنها به یک نوع پروانه خاص با نامAeropetes tulbaghia Billberg, 1820 (Family: Satyridae) متکی است.

Aeropetes tulbaghia Billberg, 1820

• حشرات بر جهان حکمرانی می‌کنند!

حشرات تقریباً در هر گوشه از این جهان یافت می‌شوند. آن‌ها در یخچال‌های طبیعی، جنگل‌های استوایی، بیابان‌های سوزان و حتی سطح اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند.

حشرات کارآمدترین تجزیه‌کننده‌های سیاره زمین هستند و قادرند همه چیز را (از لاشه حیوانات گرفته تا چوب‌های خشک تنه درختان) تجزیه کنند. آن‌ها می‌توانند علف‌های هرز را کنترل کنند و آفات زراعی را از بین ببرند و با گرده‌افشانی به تکثیر گیاهان گل‌دار کمک کنند. حشرات در بدن خود دارای ویروس‌ها ، باکتری‌ها و تک‌یاخته‌ها هستند. آن‌ها می‌توانند قارچ پرورش دهند و بذرها را پراکنده کنند. حشرات حتی با آلوده کردن حیوانات به بیماری‌های مختلف و مکیدن خونشان، به کنترل جمعیت آن‌ها کمک می‌کنند.

منابع:

۱) Insect Behavior, Authors: Matthews, Robert W., Matthews, Janice R.

۲) Introduction to the Study of Insects, 6th Edition. Authors: Donald J. Borror, Charles A. Triplehorn, Norman F. Johnson

۳) Encyclopedia of Insects, 2nd Edition, Authors: Ring T. Cardé & Vincent H. Resh