سیدمحسن حسام‌زاده حجازی، رئیس بخش تحقیقات زیست‌فناوری منابع طبیعی در گفت‌وگو با روابط عمومی مؤسسه با تأکید بر نقش کلیدی این بخش تحقیقاتی، در کاربرد فناوری‌های نوین برای حفاظت از منابع طبیعی اظهار داشت: این بخش با همکاری گروه‌های مستقل و بخش‌های تحقیقاتی مؤسسه، پروژه‌های کاربردی در حوزه زیست‌فناوری را از طریق همکاری نیروهای متخصص و تجهیز آزمایشگاه‌ها، پیش می‌برد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، حسام‌زاده، در این گفت‌وگو با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود اظهار داشت: بخش تحقیقات زیست‌فناوری منابع طبیعی در سال ۱۳۷۰ با هدف پژوهش در زمینه‌های ژنتیک، فیزیولوژی و اصلاح گونه‌های مرتعی، جنگلی و دارویی، در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور تأسیس شد.
وی ادامه داد: این بخش با همکاری سایر گروه‌های مستقل و بخش‌های تحقیقاتی مؤسسه، پژوهش‌های کاربردی در حوزه زیست‌فناوری را با همکاری نیروهای متخصص و تجهیز آزمایشگاه‌ها، پیش می‌برد و از زمان تأسیس تاکنون، تعداد زیادی طرح تحقیقاتی با نتایج کاربردی را به پایان رسانده و پروژه‌های متعددی نیز در دست اجرا دارد. حسام‌زاده تصریح کرد: این بخش، مانند یک “ماشین فناوری پیشرفته در دل طبیعت”، با بهره‌گیری از علوم مدرن، در راستای حفظ و تقویت سرمایه‌های منابع طبیعی کشور گام برمی‌دارد.
حسام‌زاده در تشریح ساختار و اهم فعالیت‌های این بخش تحقیقاتی گفت: بخش تحقیقات زیست‌فناوری منابع طبیعی، متشکل از چهار گروه تخصصی اصلی به شرح ذیل است که هر کدام، بر جنبه‌های خاصی از تحقیقات متمرکز هستند:
-گروه زیست‌شناسی مولکولی
اهم فعالیت‌ها:
- انجام تحقیقات مولکولی برای رفع تنگناهای اکوسیستم‌های جنگلی، مرتعی و بیابانی.
- بررسی تنوع ژنتیکی گونه‌های مختلف جنگلی، مرتعی و دارویی بر اساس نشانگرهای مولکولی.
- مطالعات سیستماتیک مولکولی گیاهان در کنار سیستماتیک کلاسیک.
- ایجاد ژنوتیپ‌های جدید با کارایی خاص از طریق جهش‌زایی.
-گروه سیتوژنتیک و اصلاح نباتات
اهم فعالیت‌ها:
- ایجاد نخستین پایگاه داده اطلاعات کروموزومی کشور.
- تولید هیبریدهای تری‌پلویید (3x) در صنوبر برای افزایش عملکرد تولید چوب.
- بررسی تنوع ژنتیکی گیاهان جنگلی، مرتعی و دارویی.
- انجام دو‌رگ‌گیری‌های درون‌گونه‌ای و بین‌گونه‌ای برای ایجاد دورگ‌های برتر و تنوع ژنتیکی.
- بررسی‌های سیتوژنتیکی، سیتوتاکسونومیکی، پروتئینی و آنزیمی.
- مطالعه مکانیزم‌های تولیدمثل در گیاهان.
- بررسی‌های کاریولوژیکی گونه‌های مختلف از جنس‌های آویشن، مرزه، آتریپلکس، شمشادو انواع مختلف از لگوم‌ها و گراس‌های موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران.
- بررسی‌های تنوع ژنتیکی ( مارکر مولکولی) گونه‌های مختلف گیاهی.
– گروه کشت بافت وحفظ ذخایر ژنتیکی در شرایط فراسرد
اهم فعالیت‌ها:
- ریزازدیادی گونه‌های جنگلی، مرتعی، بیابانی و دارویی.
- ایجاد تنوع سوماکلونال و گامتوکلونال برای اهداف اصلاحی.
- تولید گیاهان هاپلوئید (کشت بساک و میکروسپور) برای اهداف اصلاحی.
- مطالعات جنین‌زایی سوماتیکی برای تولید بذرهای مصنوعی.
- کاربرد تکنیک‌های کشت و نجات جنین برای غلبه بر خودناسازگاری‌ها.
- کشت سلولی و امتزاج پروتوپلاستی به منظور تولید دورگه‌های غیرجنسی.
- حفظ ذخایر ژنتیکی در شرایط فراسرد (Cryopreservation) در دمای ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد.
- استفاده از شرایط شبه فتواتوتروف و فتواتوتروف برای بهبود ریزازدیادی.
- افزایش متابولیت‌های ثانویه از طریق کشت ریشه موِیین و الیسیتورها.
– گروه فیزیولوژی گیاهی
اهم فعالیت‌ها:
- بررسی اثرات فیزیولوژیک تنش‌های غیرزیستی (شوری، سرما، گرما و خشکی) بر گیاهان.
- مقایسه سازوکارهای تحمل به خشکی و شوری در گونه‌های مختلف جنگلی و مرتعی.
- تشخیص عوامل شوری در مناطق مختلف و تأثیر آن بر گیاه.
- بررسی تأثیر شوری و خشکی بر مؤلفه‌های فیزیولوژیک.
- تشخیص اختلالات تغذیه‌ای در گیاهان از طریق علائم ظاهری، تجزیه برگ و خاک.
- بررسی اثر فاکتورهای محیطی بر جذب عناصر.
- مطالعات دگرآسیبی (Allelopathy) گیاهان بر یکدیگر.
- اندازه‌گیری دقیق ۵۸ عنصر مختلف.
– گروه سیتوژنتیک و اصلاح نباتات
اهم فعالیت‌ها:
- ایجاد نخستین پایگاه داده اطلاعات کروموزومی کشور.
- تولید هیبریدهای تری‌پلویید در صنوبر برای افزایش عملکرد تولید چوب.
- بررسی تنوع ژنتیکی گیاهان جنگلی، مرتعی و دارویی.
- انجام دو‌رگ‌گیری‌های درون‌گونه‌ای و بین‌گونه‌ای برای ایجاد دورگ‌های برتر و تنوع ژنتیکی.
- بررسی‌های سیتوژنتیکی، سیتوتاکسونومیکی، پروتئینی و آنزیمی.
- مطالعه مکانیزم‌های تولیدمثل در گیاهان.
- بررسی های کاریولوژیکی گونه‌های مختلف گیاهی موجود در بانک ژن منابع طبیعی ایران.
- بررسی‌های تنوع ژنتیکی.
حسام‌زاده در بخش دیگری از این گفت‌وگو، به برخی از دستاوردهای شاخص این بخش اشاره کرد:
معرفی و نامگذاری ارقام جدید، ایجاد نخستین پایگاه داده اطلاعات کروموزومی کشور، دستیابی به دانش فنی ریزازدیادی، کشت بافت پیشرفته، تأسیس کرایوبانک ژن، تشکیل باغ بذر و تولید بذر و نهال شناسنامه‌دار، اصلاح گیاهان دارویی، تولید یونجه ضد نفخ با استفاده از مهندسی ژنتیک، معرفی گونه‌های انباشته‌ساز فلزات سنگین و انتشار 13 جلد کتاب، 32 دوره مجله تخصصی، بیش از 900 مقاله علمی، اجرای بیش از ۲۰۰ طرح تحقیقاتی و ثبت پنج اختراع.
وی در انتها ابراز امیدواری کرد بخش تحقیقات زیست‌فناوری منابع طبیعی با تکیه بر توانمندی کارشناسان و تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی خود، ضمن توسعه نوآوری‌های خود، آینده‌ای سبزتر و پایدارتر برای کشور رقم بزند.
جهت دریافت اخبار در کانال ایتا مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کلیک کنید.
