محمود بیات
عضو هیئت علمی بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
امروزه، جنگل‌کاری‌ها با اهداف و رویکردهای مختلفی در داخل و خارج از سکونت‌گاه‌ها، شهرها و روستاها انجام می‌شوند. این اهداف شامل طیف گسترده‌ای از خدمات باارزش اکوسیستم‌ها مانند زیبایی منظر، ترسیب کربن، جلوگیری از سیل و فرسایش، تولید چوب، فرصت‌های گردشگری، تفریح، سلامتی و رفاه هستند. در استان البرز نیز در سال‌های اخیر توسط نهادهای مختلف مانند اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و زیرمجموعه‌های آن و همچنین سازمان پارک‌ها و فضای سبز استان، به جنگل‌کاری با گونه‌های مختلف سوزنی‌برگ و پهن‌برگ پرداخته شده است. در همین راستا، بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، در قالب یک طرح پژوهشی مصوب که در حال اجرا است، به پایش این جنگل‌کاری‌ها و بررسی دلایل موفقیت و شکست آنها پرداخته است. شاخص‌ترین جنگل‌کاری‌های استان البرز عبارتند از:
• جنگل‌کاری حاشیه سد امیرکبیر شهرستان کرج
• جنگل‌کاری منطقه شلمزار شهرستان ساوجبلاغ
• جنگل‌کاری منطقه گچسر شهرستان کرج
• جنگل‌کاری منطقه نشترود کرج
• جنگل‌کاری شهرک تحقیقاتی کاووش
• جنگل‌کاری منطقه واریان شهرستان کرج
• پارک جنگلی هلجرد (کمالشهر)
• جنگل‌کاری شمال کرج (عظیمیه)
• جنگل‌کاری منطقه ادران شهرستان کرج
• جنگل‌کاری و قرق منطقه زیدشت شهرستان طالقان
• جنگل‌کاری باغستان
• جنگل‌کاری جهان‌نما
• پارک چمران
• پارک خانواده کرج
• جنگل‌کاری کلاک
در ادامه، برخی از جنگل‌کاری‌های موفق به‌صورت خلاصه معرفی شده و به برخی از دلایل موفقیت و یا شکست آنها اشاره شده است.
جنگل‌کاری‌های منطقه باغستان کرج
جنگل‌کاری‌های منطقه باغستان کرج به مساحت 200 هکتار در سال 1394 احداث شده‌اند. این جنگل‌کاری به‌نسبت موفق بوده است، اما به‌علت کمبود آب در برخی از قسمت‌های دامنه‌های جنوبی، درختان خشک شده و نیاز به واکاری دارند. در صورتی‌که در دامنه‌های شمالی، گونه‌ها از شادابی به‌نسبت مناسبی برخوردارند (شکل 1).
شکل 1- جنگل‌کاری منطقه باغستان کرج
جنگل‌کاری شمال کرج (عظیمیه)
سازمان فضای سبز شهر کرج از سال 1384 در قسمت شمالی کرج شروع به جنگل‌کاری در دامنه‌های کوه عظیمیه با گونه‌های سوزنی‌برگ و پهن‌برگ کرده که هم‌اکنون به‌صورت یک کمربند سبز، دامنه‌های کوه عظیمیه را دربرگرفته‌اند (شکل 2).
شکل 2- جنگل‌کاری در شمال کرج (عظیمیه)
جنگل‌کاری جهان‌نما
این جنگل‌کاری بسیار موفق به‌صورت پارک جنگلی با مساحت حدود 100 هکتار در ابتدای اتوبان کرج احداث شده است که از گونه‌های سوزنی‌برگ و پهن‌برگ تشکیل شده و گونه‌های درختی به‌دلیل مراقبت و آبیاری مناسب، از شادابی خوبی برخوردار هستند (شکل 3).
شکل 3- پارک جنگلی جهان‌نما (اتوبان تهران- کرج)
جنگل‌کاری شرق کرج (کلاک)
این جنگل‌کاری توسط سازمان فضای سبز شهر کرج از سال 1384 در قسمت شرقی کرج و در دامنه‌های کوه کلاک با گونه‌های سوزنی‌برگ و پهن برگ انجام شد که هم‌اکنون به‌صورت یک کمربند سبز دامنه‌های کوه کلاک را دربرگرفته است. مساحت فعلی جنگل‌کاری تقریباً 700 هکتار است (شکل 4).
شکل 4 – جنگل‌کاری منطقه کلاک کرج
جمع‌بندی
با توجه بررسی‌ها و بازدیدهای میدانی انجام‌شده، به‌نظر می‌رسد که جنگل‌کاری‌های استان البرز از شرایط به‌نسبت مناسبی برخوردارند و فقط مشکل کمبود آب در برخی از جنگل‌کاری‌ها ازجمله باغستان باعث خشک شدن قسمت‌هایی به‌ویژه در شیب جنوبی شده است. همچنین، نیاز به نیروی کار بیشتر برای جلوگیری از تخریب و آتش‌سوزی‌های عمدی که به‌وفور در این جنگل‌کاری‌ها دیده شد، می‌باشد.
