تهیه و تنظیم: فرناز شفائی
پروانه کرم خراط جز آفات چوبخوار با منشأ جنگلی بوده که در سال‌های اخیر با تغییرات اقلیمی و تنش‌های کم‌آبی و خشک‌سالی‌های چند سال اخیر به شکل طغیانی درآمده و طی سال‌های اخیر مناطق پارک‌های جنگلی، شهری و باغی را درگیر کرده و باعث ضعف درختان مبتلا شده و زمینه را برای حمله آفات چوبخوار (آفات ثانوی) فراهم می‌آورد. یکی از دلایل اهمیت بررسی این آفت، پلی‌فاژ بودن آن می‌باشد که از بیش از 74 گونه گیاهی تغذیه کرده، به درختان مثمر و غیر مثمر حمله می‌کند. آفت به اسامی (کرم خراط، پروانه فری، کرم پروانه پلنگ) نیز معروف است.
مناطق انتشار آفت:
این آفت از اروپا، خاورمیانه، خاور دور و آفریقا گزارش شده است. در ایران نیز در استان‌های خراسان، آذربایجان، گرگان، چهارمحال و بختیاری، مرکزی، زنجان، گیلان، مازندران و اصفهان مشاهده و خسارت میزند.
زیست‌شناسی آفت:
پروانه‌های ماده بعد از جفت‌گیری در محل‌های مختلفی مانند شکاف‌های تنه، شاخه، دالان‌های قدیمی و سرشاخه‌های نزدیک و اطراف جوانه‌ها و دمبرگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها صدفی رنگی و کروی، اغلب به صورت مجتمع به صورت 500 تا 1000 عدد گذاشته می‌شوند. تخم‌ها پس از 7 تا 23 روز تفریخ می‌شوند. لاروها پس از تفریخ، از محل دم برگ و سرشاخه‌ها وارد شاخه‌ها شده، به تدریج وارد شاخه‌های ضخیم‌تر و مسن‌تر درختان شده بعد از طی مرحله لاروی تبدیل به شفیره شده و بعد مدتی حشرات کامل شده و سیکل دوره زندگی آفت تکرار می‌شود.
زمستان گذرانی و تعداد نسل آفت:
کرم خراط در زمستان به صورت لارو در داخل تنه و شاخه‌های اصلی درختان زندگی می‌کند، تعداد نسل این آفت در ایران یک الی دو نسل در سال بوده و بسته به شرایط اقلیمی، ارتفاع از سطح دریا و … متفاوت است.
عمده‌ترین دلایل افزایش طغیان آفت:
خشکی، افزایش دما و نداشتن زمستان‌هاي سرد و یخبندان، کاهش فعالیت دشمنان طبیعی آفت، تنش تغذیه و آبیاري، نقل و انتقال نهال آلوده، عدم رعایت بهداشت باغ و هرس مناسب درختان.
دستورالعمل اجرایی مدیریت تلفیقی:
1-روش‌های کنترل زراعی، مکانیکی و بهداشت گیاهی: (آبیاری و تغذیه صحیح درختان، هرس و سربرداری، پوشاندن دالان‌های فعال لاروی با خمیرهای سمی، استفاده از سیم مفتولی).
2-کنترل طبیعی و بیولوژیکی: (دشمنان طبیعی مانند مورچه‌ها، پرندگان و سن‌های شکاری Orius nigerwolff (Hem. Anthocoridae)).
3-کنترل پایش و ردیابی: (ساده‌ترین روش، استفاده از تله‌های فرمون جنسی است و با استفاده از درجه حرارت مناسب یعنی آستانه پایین دماي رشد و نمو و یا صفر رشدي براي کرم خراط) حدود 12 درجه سانتی‌گراد (می‌توان درصد ظهور پروانه را در طول زمان مشخص نمود).
4- کنترل فیزیکی: (تله نوری و فرمونی)، نوری: با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی به هم می‌خورد و آلودگی کاهش می‌یابد (بیش از 90 درصد پروانه‌های شکار شده توسط تله‌هاي نوري جنس نر هستند). فرمونی: فرمون‌ها علاوه بر ردیابی، قادرند جنس نر را جلب کنند تله‌های ذوزنقه و دلتا داراي شکار بیشتر بوده که باعث کاهش هزینه کنترل آفت می‌شود. تحقیقاتی که در شهرهای کرمان و آذربایجان صورت گرفته است تله فرمونی بالی و دلتا دو نوع از تله فرمونی‌های بسیار مناسب برای قرارگیری و به دام انداختن می‌باشند. هدف استفاده از تله‌های فرمونی: ردیابی، شکار انبوه، اخلال در جفت‌گیری.
5-کنترل شیمیایی: به علت تدریجی بودن دوره خروج حشره کامل و هزینه بالا و اثرات زیست‌محیطی در جنگلها امکان مبارزه با حشرات دوره لاروي را نداریم.
نتیجه‌گیری کلی:
1- نتایج عملی نشان داده استفاده از روش‌های فوق به صورت تکی روش کنترلی مؤثری علیه این آفت نیست.
2-بررسی شیب زمین و بادخیز بودن منطقه مورد نظر برای نصب تله بسیار حائز اهمیت است.
3- استفاده تلفیقی از کلیه تکنیک‌های فوق و تقویت درختان میزبان می‌تواند در کنترل این آفت مفید باشد.
