ابوالفضل جعفری، عضو هیئت علمی بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
متاورس یا فراجهان، چشم‌اندازی از اینترنت آینده است. این اصطلاح که از دو جزء Meta به معنی فرا و ماورا و Universe به معنی جهان و گیتی تشکیل شده و به عنوان جهان ماورایی، فراگیر و فراتر از جهان تعریف می‌شود، برای نخستین بار، در سال 1992 در رمان علمی- تخیلی خرابی برفکی توسط نیل استیونسون ابداع شد. در سال 2018، تصویر جدیدتری از متاورس با ساخت فیلم علمی- تخیلی بازیکن شماره یک آماده، توسط استیون آلن اسپیلبرگ به دنیا معرفی شد و طرح دوباره آن توسط مارک زاکربرگ در سال 2021 توجه بیشتری را به آن معطوف کرد و پس از آن فراگیر شد. شرکت متا، متاورس را “اینترنت آینده” تعریف می‌کند که شامل اکوسیستمی جامع، محیطی فراگیر و بستری چندبعدی ایجادشده با فناوری‌های پیشرفته است که با کم‌رنگ کردن مرز بین دنیای واقعی و دیجیتال، امکان تجربه‌های جدیدی را برای کاربران فراهم می‌سازد. متاورس با ترکیبی از واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، واقعیت ترکیبی، اینترنت اشیا، بلاک‌چین و هوش مصنوعی بهوجود می‌آید و به کاربران اجازه می‌دهد تا در یک جهان مجازی آموزش ببینند و فعالیت و همزیستی کنند. مروری بر کاربردهای متاورس در علوم مختلف نشان می‌دهد که مهم‌ترین کارکرد متاورس، شبیه‌سازی شرایط مختلف با سناریوهای متنوع است تا با تقویت توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کاربران، آنها را برای مواجهه با شرایط واقعی آماده کند.
یکی از حوزه‌های پرچالشی که قابلیت‌های متاورس می‌تواند برای آن راهگشا باشد، مدیریت مخاطرات طبیعی است. استفاده از متاورس در این حوزه می‌تواند به بهبود پیش‌بینی و مقابله با بحران‌ها، کاهش خسارات و افزایش آمادگی کمک کند. به‌عنوان مثال از این فناوری می‌توان در حوزه‌های زیر استفاده کرد:
– شبیه‌سازی آتش‌سوزی جنگل؛ به‌منظور بررسی میزان گسترش آتش، تأثیر آن بر زیست‌بوم و زیرساخت‌ها و نیز کارایی برنامه‌های اطفاء حریق و پیشنهاد برنامه‌های مدیریت بحران متناسب با ضعف‌ها و قوت‌های موجود
– شبیه‌سازی سیل؛ به‌منظور بررسی تأثیر بارش شدید و تغییرات اقلیمی بر رودخانه‌ها و مناطق شهری و ارزیابی راهکارهای مهار و کنترل سیل
– شبیه‌سازی زمین‌لغزش؛ برای تحلیل تأثیرات تغییرات جغرافیایی بر ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها
– شبیه‌سازی خشک‌سالی؛ به‌منظور بررسی اثرات کاهش منابع آب و تغییرات اقلیمی بر کشاورزی و منابع آبی و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت منابع آب، کاهش مصرف آب درکشاورزی و برنامه‌ریزی برای تأمین آب در شرایط بحرانی
این روش‌ها به ارتقاء آمادگی و واکنش به‌موقع در برابر مخاطرات طبیعی کمک می‌کنند و به مدیران بحران این امکان را می‌دهند تا برنامه‌های مناسب‌تری برای کاهش خطر و افزایش کارایی در مواجهه با بلایا تدوین کنند. مزیت‌های استفاده از متاورس در مدیریت مخاطرات طبیعی عبارتند از کاهش هزینه‌ها، افزایش کارایی، بهبود آموزش، آگاهی‌بخشی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، با این‌حال، چالش‌ها و محدودیت‌هایی برای استفاده فراگیر از متاورس وجود دارد که اغلب می‌توانند ناشی از عدم آگاهی از کارکردهای متاورس، کمبود منابع مالی، وجود محدودیت‌های فنی و اجتماعی و قوانین دسترسی آزاد به اطلاعات باشد. سیاست‌گزاران و مدیران می‌توانند با پذیرش متاورس و تخصیص منابع مالی کافی برای توسعه زیرساخت‌های فناوری و آموزش و آگاهی‌بخشی به افراد، به افزایش استفاده از متاورس در مدیریت مخاطرات طبیعی کمک کنند. همچنین، تدوین قوانین و مقررات کافی برای حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی به این فناوری‌ها کمک کند.
درمجموع، با توجه به مزایای استفاده از متاورس در مدیریت مخاطرات طبیعی، انتظار می‌رود که این فناوری به‌زودی به بخشی از برنامه‌های مدیریت مخاطرات طبیعی تبدیل شود.
متن کامل این مقاله در شماره 15 نشریه علوم و فناوری اطلاعات کشاورزی به چاپ رسیده و از اینجا قابل دسترس است.
