محوری‌ترین وظیفه مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، شناسایی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی فلور ایران است .با توجه به اینکه ایران یکی از کشورهای غنی از نظر داشتن تعداد گونه های گیاهی در رویشگاه های طبیعی خود به شمار می‌رود، از ۸۰۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده در آن، حدود ۲۳۰۰ گونه و زیرگونه انحصاری (اندمیک)هستند؛ یعنی به زبان ساده فقط در این سرزمین رویش دارند. شناسایی و حفاظت از این مجموعه عظیم ژنتیکی، کاری بس سنگین و حیاتی بوده و مسئولیت آن بر دوش دانشمندان و پژوهشگران این مؤسسه در سراسر کشور است. در این راستا طرح های ملی پژوهشی با مشارکت صدها نفر در حال اجرا است که عناوین عمده آنها عبارتند از : «شناسایی گونه های گیاهی کشور و تدوین فلور ایران»؛ که نزدیک به ۹۰ درصد آن اجرا شده و به امید خدا تا پایان برنامه ششم این طرح بزرگ به اتمام خواهد رسید. نتایج این پژوهش تاکنون درقالب ۱۴۹ جلد کتاب به چاپ رسیده است.
-« تعیین جایگاه حفاظتی گونه های گیاهی ایران» ؛ اولین نتایج این طرح در سال ۱۳۷۸ باعنوان“Red Data Book of Iran “ منتشر شد و مورد توجه علاقمندان به حفاظت گونه های گیاهی در دنیا قرار گرفت. فاز دوم این طرح نیز با مشارکت ۴۹ پژوهشگر در حال اجرا است. نتایج این مطالعه و پژوهش میدانی در رویشگاه های طبیعی ایران، نقشه راه مدیریت حفاظتی گونه های گیاهی و اکوسیستم های طبیعی کشور در رویشگاه In – situ)) و خارج از رویشگاه(Ex – situ) برای این مؤسسه، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان محیط زیست بوده و خواهد بود.
» – طرح بانک بذر۱۴۰۰»؛توسط مجریان این طرح هدف گذاری شده است که بذرهای حدود۳۵۰۰ گونه گیاهی انحصاری، نادر و در معرض خطر انقراض از طبیعت شناسایی و جمع آوری شده و در بانک ژن منابع طبیعی ایران نگهداری شود.
– »شروع به فعالیت بخش فراسرد (C r y o )بانک ژن منابع طبیعی ایران»؛ احداث ساختمان بخش فراسرد به اتمام رسیده و تا پایان سال ۱۳۹۸ ،تجهیز آزمایشگاه ها، سردخانه ها و اتا قهای رشد آن انجام خواهد شد. مسئولیت این بخش از بانک ژن، حفظ بذرها و مواد گیاهی به طور عمده گونه های درختی و درختچه ای است که به سرعت قوه نامیه خود را از دست میدهند. روش حفظ منابع ژنتیکی در شرایط فراسرد، نیازمند پژوهش و تدوین پروتکل حفاظتی برای تک تک گونه ها است که از سالهای قبل توسط پژوهشگران بخش زیست فناوری این مؤسسه در حال پیگیری است.
– « طرح ملی غنی سازی باغ گیاهشناسی ملی ایران و باغهای اقماری»؛ افزایش تعداد گونه های گیاهی در باغ گیاهشناسی ازطریق دریافت بذر از سایر باغ های گیاهشناسی در نقاط مختلف دنیا و همچنین جمع آوری بذر از مراتع و جنگلهای کشور انجام می شود. در این راستا هرساله به غنای گونه ای باغ افزوده می شود به طوریکه در سال ۱۳۹۷ حدود ۵۰۰ گونه جدید به باغ گیاهشناسی ملی ایران منتقل شده است.
– «طرح توسعه هرباریوم مرکزی ایران»؛ در هرباریوم مرکزی ایران به عنوان یکی از مهمترین هرباریوم های گیاهی منطقه در دو سال گذشته قدم های جدی برای توسعه برداشته شده است. علاوه بر توسعه هرباریوم گیاهان گل دار با توجه به مطالعات و جمع آوری های صورت گرفته در دو دهه گذشته، امسال این هرباریوم صاحب بخش جدیدی شامل هرباریوم گلسنگ ها، جلبک ها و خزه ها و همچنین موزه گیاهان فسیلی شده است.
تمامی این فعالیت های گسترده و منسجم در مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور شامل باغ گیاه شناسی ملی ایران و باغ های اقماری آن، بانک ژن منابع طبیعی ایران، هرباریوم مرکزی ایران، موزه گیاهان فسیلی و موزه حشرات باغ گیاه شناسی، بسترساز تشکیل بزرگ ترین و مهم ترین مجموعه منابع ژنتیکی و تاریخ طبیعی خاورمیانه را رقم زده که حاصل زحمت ها و تلاش های صدها دانشمند و پژوهشگر زن و مرد این سرزمین است که حمایت مسئولان و نهادهای پشتیبان و تصمیم گیر کشور را طلب می کند؛ چراکه حمایت از این مجموعه، درحقیقت حمایت از برنامه راهبردی ایران در حفظ ذخایر ژنتیکی خود برای نسل های آینده است.
مرجع : مجله طبیعت ایران، مقاله جناب آقای دکتر عادل جلیلی چاپ شده در دوره ۳، شماره ۶ – شماره پیاپی ۱۳، بهمن و اسفند ۱۳۹۷، صفحه ۳-۳
