سخنرانی دکتر جلیلی در خصوص برنامه‌ها و اقدامات مؤسسه طی یک‌سال گذشته

روز دوشنبه 22 شهریور 1400‌ دکتر جلیلی رئیس مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سخنرانی که با حضور اعضای شورای پژوهشی به صورت حضوری در سالن اجتماعات مؤسسه و برای سایر همکاران به صورت مجازی برگزار شد، در خصوص برنامه‌ها و اقدامات مؤسسه طی یک‌سال گذشته با در نظر گرفتن دو موضوع شورای راهبردی مدیریت محیط‌های طبیعی کشور و جذب نیروی انسانی مواردی را به شرح زیر مطرح کردند.

شورای راهبردی مدیریت محیط‌های طبیعی کشور

دکتر جلیلی در خصوص این شورا و موضوعات مورد بررسی آن اظهار داشتند که شورای راهبردی و شکل‌گیری آن از سال 1393 در مؤسسه با موضوعات مختلفی آغاز شد، هدف اصلی از تشکیل این شورا جهت‌گیری‌های راهبردی برای مدیریت و در نهایت تصمیم‌گیری در دستگاه‌های اجرایی بود. در شورای راهبردی به تدریج کارگروه‌های تخصصی مختلفی شکل گرفت.

یکی از موضوعات مهم، تنوع‌زیستی و تنوع‌گیاهی بود که تمرکز عمده آن در بخش گیاه‌شناسی به عنوان یکی از بخش‌های قدیمی و رفرنس شایسته‌ برای کشور است. در این راستا جمع‌آوری و شناخت، وظیفه اصلی این بخش و همکاران آن است که شامل نتایج خوبی مانند فلور ایران بود. در بحث تنوع زیستی، حفاظت Ex situ که باغ گیاه‌شناسی و بانک ژن روی آن متمرکز است و می‌توان طرح‌هایی مانند تقویت و غنی‌سازی گونه‌های گیاهی در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران و باغ‌های اقماری، و طرح بانک بذر 1400 را نام برد. اکنون نیز طرح‌های جدیدی مانند فلور گیاهان بی‌گل و شناسایی فلور گیاهان آلپی و جمع‌آوری بذر آنها آغاز شده که ظرفیت علمی و پژوهشی خوبی دارد.

یکی دیگر از کارهای بزرگ بخش گیاه‌شناسی تعیین جایگاه حفاظتی گونه‌های گیاهی در معرض خطر است که منجر به تهیه Red Data می‌شود. این طرح  توسط 42 گیاه‌شناس خوب مجموعه اجرا شده است که مشغول کار بر روی این پروژه می‌باشند که سال آخر اجرای آن است. این طرح یکی از کارهای ماندگار و باارزش در کشور است که در آینده نتایج خود را نشان خواهد داد.

از دیگر فعالیت‌های جدید بخش گیاه‌شناسی موضوع پالئوبتانی است که امروزه با در نظر گرفتن موضوع تغییر اقلیم و مدل‌ دوره‌های زمین‌شناسی نزدیک و گروه علمی خوب، به زودی وارد بحث‌های راهبردی و سپس طرح‌های کلان می‌شود. به طوری که در آینده در مقیاس جهانی می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد.

دکتر جلیلی گفت یکی از موضوعات فرابخشی ما بحث پایش است که شامل جنگل، مرتع، بیابان و حفاظت و حمایت می‌باشد. این طرح‌های بسیار مهم باید هرساله پیگیری و دنبال شود تا روزی داده‌های حاصل از پایش خود را در سطح جهانی نشان دهند. تحول در اکوسیستم‌های طبیعی مبتنی بر تغییرات اقلیم و مدیریت انسان است که بعدها در اکوسیستم‌ها خود را نشان خواهد داد. همزمان با این داده‌ها (داده‌های پایش) دو مدل داده دیگر در مقیاس ملی نیز شکل گرفت که یکی داده‌های گیاهان و دیگری داده‌های ایندکس کروموزمی بود که همه این اطلاعات بسیار باارزش هستند و می‌توانند در آینده مبنای تحلیل‌های جدی قرار گیرند.

ایشان ادامه داند در بحث جنگل تمرکز عمده روی دو موضوع احیا و توسعه جنگل و مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی بوده است. در مدیریت پایدار هیرکانی که با مسئولیت دکتر ثاقب‌طالبی دنبال می‌شود رویکرد علمی و اجرایی خوبی انجام شد ولی هنوز به اجماع متناسبی نرسیده‌ایم که مدیریت پایدار چیست، زیرا موضوع مهم مدیریت این اکوسیستم‌هاست. در بحث توسعه جنگل باید به نیازهای داخلی و جهانی نیز جوابگو باشیم و با توجه به تغییر اقلیم، ترسیب کربن و اینکه ما در کمربند خشک دنیا قرار داریم باید ظرفیت جنگل‌ها و عرصه‌های تخریب‌شده، جنگل‌کاری شهری، زراعت چوب و باغات را مدنظر قرار دهیم. بحث احیا در جنگل نیز موضوع مهمی است که در آن باید به باغات نیز که اکوسیستمی بین زراعت و جنگل می‌باشند و در حفظ تنوع زیستی در خاک موثرند توجه شود. در موضوع زیست فناوری و جنگل بحث باغ‌های بذر و محوطه‌های بذرگیری نیز از موضوعات مهمی هستند که باید به سمتی برویم که از استانداردهای لازم برخوردار باشند.

رئیس مؤسسه در خصوص مراتع گفت، در تمام دنیا اکوسیستم‌های مرتعی خیلی مورد توجه نمی‌باشند و عمده توجه به سمت اکوسیستم‌های جنگلی است در حالی که مراتع در تمام دنیا وجود دارند. در ایران علم مرتع را برابر با مدیریت چرا می‌دانند. در شورای راهبردی این نگاه تغییر یافته و این تحول باید وارد سیستم آموزشی و دانشگاه‌ها نیز شود.

شناخت و تثبیت بیابان نیز موضوعات مهمی هستند که باید با پیگیری‌های جدی همراه باشند، در خصوص کنترل گرد و غبار  خوزستان و سیستان کارهای بسیاری صورت گرفت که باید تصمیم‌های مهمی در سطح کلان برای آنها براساس اقدامات انجام شده صورت پذیرد.

در خصوص مکانیزاسیون باید با افزایش طرح‌های تحقیقاتی بیشترین بهره‌وری را در این بخش دنبال کنیم و در موضوع چوب و کاغذ سابقه تحقیقاتی خوبی داشتیم اما اکنون باید رویکرد ما مرتبط با صنعت باشد و با اتکا به توان کارخانجات جلو برود.

در بحث صنوبر در طی سالهای اخیر کارهای خوب و بزرگی در این بخش صورت پذیرفته است، عملی‌کردن زراعت چوب کار اقتصادی و زیست محیطی بزرگی است که باید در برنامه‌های اقتصادی کشور جای داده شود.

در بخش زیست فناوری نیز دو موضوع مهم فراسرد و باغ بذر وجود دارد که باید از نظر زیرساختی و عملی روی آنها کار کرد که شاهد موفقیت در اجرای این دو برنامه باشیم.

دکتر جلیلی در مورد گیاهان دارویی و اهمیت آن به این مساله اشاره کرد که در سال گذشته اقدام خوب و مهمی در حوزه گیاهان دارویی صورت گرفت که بنیانگذار آن دکتر سفیدکن بودند، در یکی از جلسات اقتصاد مقاومتی که با حضور معاون اول رئیس جمهور، تعدادی از وزرا، نمایندگان مجلس و معاونین وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد برنامه راهبردی گیاهان دارویی تصویب شد که در کنار آن دو پروژه استانداردسازی عرقیجات گیاهی و اسانس‌ها و نیز تولید انبوه بذر گیاهان اصلاح شده با رقمی معادل 15 میلیارد در مؤسسه نیز به تصویب رسید و اکنون در حال اجرا است ضمن آنکه برنامه جامع و بزرگ دیگری نیز از سوی مؤسسه در خصوص گیاهان دارویی در دست تدوین و آماده شدن برای ارائه به سازمان برنامه و بودجه است.

دکتر جلیلی در پایان بحث شورای راهبردی مدیریت محیط‌های طبیعی کشور اشاره کردند که سلسله برنامه‌های آن  خروجی‌های جدی برای توانمندسازی اعضای هیات علمی خواهد داشت.

نیروی انسانی مؤسسه

رئیس مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور یکی دیگر از موضوعات مهم سخنرانی خود را جذب نیروی انسانی در مؤسسه و بهره‌وری آن عنوان کرد و اشاره داشت که موضوع نیروی انسانی مؤسسه با توجه به خلأهایی که از سال 92 به بعد به دلایل مختلف از جمله بازنشستگی تعداد زیادی از نیروها وجود داشت، برای دو رکن هیئت علمی و کارشناس به شکل جدی دنبال شد که ثمره این امر تاکنون تجدید نیروهای مؤسسه تا حدود 70 درصد بوده است. دکتر جلیلی بیان کردند که در این میان نقش زنان تا حدودی پررنگ‌تر است.

از میان 100 نفر نیروی هیئت علمی جذب شده 53 نفر در ستاد مؤسسه و بقیه در شهرستان‌ها مشغول می‌باشند. البته هنوز در تعدادی از بخش‌ها خلأ تامین نیروی انسانی وجود دارد که در آینده برطرف خواهد شد. موفقیت ما در جذب هیات علمی رضایت‌بخش است ولی موفقیت اصلی زمانی حاصل می‌شود که شاهد نتایج و دستاوردهای درخور آن نیز باشیم.

بخش دیگر از نیروهای مؤسسه نیروهای غیرهیات علمی می‌باشند که تلاش‌های مستمر همکاران مجموعه منجر به جذب حدود  140 نفر نیروی انسانی در قسمت‌های مختلف مؤسسه شده است که این امر همراه با توسعه یافتگی تخصصی بوده به‌طوری‌که تعداد زیادی از ایشان دارای مدرک لیسانس و بالاتر است. ایشان همچنین توضیح دادند که در طی یک سال گذشته فعالیت جدی برای سامان‌دهی صحیح این افراد در سیستم اداری استخدامی کشور صورت پذیرفت و به موفقیت رسید.