خبرگزاری ایانا در گفت‌وگویی ویژه با رئیس بخش تحقیقات جنگل، به بررسی زوال جنگل‌های بلوط در منطقه زاگرس به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های محیط زیستی ایران، پرداخته است. این معضل که بخش وسیعی از اکوسیستم زاگرس را تهدید می‌کند، به دلیل عوامل متعددی از جمله تغییرات اقلیمی، آفات، بیماری‌ها و دخالت‌های انسانی، طی سال‌های اخیر، شدت یافته است.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مهدی پورهاشمی، رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه در این مصاحبه اظهار داشت: جنگل‌های بلوط زاگرس نه‌تنها از نظر محیط‌زیستی، بلکه از منظر اقتصادی و اجتماعی برای جوامع محلی، اهمیت حیاتی دارند. وی افزود: زوال این جنگلها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای از جمله فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی و مهاجرت اجباری ساکنان منطقه را به دنبال داشته باشد.
پورهاشمی با اشاره به قدمت تاریخی جنگل‌های زاگرس گفت: این جنگلها از استان آذربایجان غربی تا استان فارس در 11 استان ناحیه غربی کشور، امتداد دارند که بر اساس مطالعات در رسوبات دریاچه مریوان، عمر این جنگلها در حدود بیش از پنج هزار سال تخمین زده شده است.
وی درادامه با توجه به تنوع و تلون پوشش گیاهی این جنگلها افزود: مهمترین درخت این جنگلها بلوط است. در کنار بلوط، زالزالک‌ها، درخت گلابی، بادام و… بیشترین سهم را در پوشش جنگلی زاگرس دارند. در رابطه با بلوط که بیشترین و مهمترین درخت زاگرس است باید گفت که سه نوع بلوط در زاگرس وجود دارد. بلوط “برودار” که بیشترین تعداد بلوط‌های زاگرس متعلق به این تیره مقاوم و خالص است. بلوط “مازودار” که در پیرانشهر بیشترین فراوانی را دارد و بلوط “ویول” که در آذربایجان غربی یافت می‌شود.
پورهاشمی در ادامه، با اشاره به نقش بسیار مهم جنگل‌های زاگرس در استمرار و حفاظت از منابع طبیعی ایران گفت: رشته کوه زاگرس یازده استان کشور را دربر می‌گیرد. این جنگلها مهمترین سد دفاعی کشور برای مقابله با ریزگردهایی است که از غرب ایران وارد سرزمین‌مان می‌شود. همچنین، زاگرس و رودخانه‌هایی که از آن سرچشمه می‌گیرند، مهمترین منبع تأمین آب در کشور هستند.
وی ادامه داد: زاگرس خاستگاه رودخانه‌های بزرگی همچون کارون، کرخه، زاینده رود و سیمینه رود است از طرفی، بزرگترین ایلات و عشایر ایران در دامن گسترده زاگرس شکل گرفته‌اند و بخش اعظمی از مردم کشورمان چه مستقیم و چه غیر مستقیم، حیاتشان وابسته به زاگرس است و هرگونه تغییری در اکوسیستم زاگرس، حداقل، نیمی از کشور را تحت تأثیرقرار خواهد داد.
پورهاشمی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: جنگل‌های بلوط زاگرس نه‌تنها از نظر محیط‌زیستی، بلکه از منظر اقتصادی و اجتماعی برای جوامع محلی، اهمیت حیاتی دارند. وی افزود: زوال این جنگلها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای از جمله فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی و مهاجرت اجباری ساکنان منطقه را به دنبال داشته باشد.
رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در ادامه با اشاره به تنوع محدود گونه‌های بلوط در جنگل‌های اروپا نسبت به جنگل‌های ناحیه زاگرس، درخصوص چالش بسیار مهم زوال بلوط اظهار داشت: “زوال بلوط” یک پدیده جدید نیست. اروپایی‌ها، نزدیک به 100 سال پیش، برای اولین بار به بیماری زغالی بلوط برخوردند و توانستند با پژوهش‌های فراوان و کار جدی، آن را کنترل کنند تا جایی که از دهه 90 میلادی تا به حال، گزارش شیوع گسترده این بیماری در بین بلوط‌های اروپا منشر نشده است. در کشور ما هم برای اولین بار در سال 85 نخستین گزارش‌ها در رابطه با شیوع این بیماری در بلوط‌های هیرکانی در استان گلستان گزارش شده است. ما متاسفانه بر خلاف هیرکانی، در رابطه با جنگل‌های زاگرس، به اندازه کافی کار نکرده‌ایم و تنها دو دهه است که به صورت جدی در این ناحیه، پژوهش انجام می‌شود.
پورهاشمی در پاسخ به چرایی شیوع بیماری زغالی بلوط به خبرنگار ایانا گفت: از دید عوامانه، آفت و بیماری باعث خشک شدن درخت می‌شود اما باید گفت، بیماری در واقع تیر و شلیک نهایی بر پیکره درخت است و ما برای محافظت از بلوط باید به گذشته برگردیم. افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها، یکی از دلایلی هستند که درختان بلوط را در برابر آفات و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کرده است. علاوه بر این، بهره‌برداری غیراصولی، چرای بیش‌ازحد دام و آتش‌سوزی‌های جنگلی نیز به‌عنوان عوامل تشدیدکننده این بحران معرفی شده‌اند.
رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در انتها به اقدامات صورت گرفته پیرامون مبارزه با بیماری زوال بلوط، اظهار داشت: طی این سال‌ها، کارگروهایی چه در سازمان منابع طبیعی کشور و چه در همین مؤسسه تشکیل شد و شیوه نامه‌های دقیقی توسط دانشمندان این حوزه تدوین شده است که همین امروز هم بسیار راهگشا و عملیاتی هستند اما متأسفانه بنا به دلایلی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
وی افزود: ما در یک دوره طلایی قرار داریم. اگر از این فرصت طلایی استفاده نکنیم طی کمتر از سه دهه، با نابودی جنگل‌های زاگرس و بلوط مقاوم آن، رو به رو می‌شویم.
پورهاشمی با تأکید بر اهمیت زوال بلوط در زاگرس گفت: بسیاری از درختان درگیر با بیماری، که چیزی در حدود یک میلیون هکتار را شامل می‌شود، در ابتدای مراحل بیماری قرار دارند و می‌شود با برنامه‌ریزی و کار جدی، جلوی شیوع آن را گرفت.
وی افزود: حفاظت از جنگل‌های زاگرس نیازمند همکاری بین‌دستگاهی و مشارکت فعال جوامع محلی است. آموزش و آگاهی‌بخشی به ساکنان منطقه و ترویج روش‌های بهره‌برداری پایدار می‌تواند نقش کلیدی در نجات این اکوسیستم ارزشمند ایفا کند. بدیهی است زوال جنگل‌های بلوط زاگرس هشداری جدی برای همه است تا با اقداماتی فوری و هماهنگ، از این میراث طبیعی برای نسل‌های آینده حفاظت کنیم.
