رئیس بخش گیاهان دارویی: برداشت بی رویه و غیر اصولی گیاهان دارویی، عامل اصلی نابودی و انقراض آنها در عرصه‌های طبیعی

• رئیس بخش تحقیقات گیاهان دارویی گفت: حفاظت و احیای گیاهان دارویی در عرصه های طبیعی؛ تدوین الگوی کشت گیاهان دارویی در اکوسیستم های زراعی و بهینه سازی حلقه تولید و فرآوری در زنجیره ارزش گیاهان دارویی؛ از اهداف اصلی این بخش تحقیقاتی است.

به گزارش روابط عمومی مؤسسه تحقیقات جگلها و مراتع کشور، ابراهیم شریفی عاشورآبادی، ضمن تشریح آخرین وضعیت عرصه‌های طبیعی و گیاهان دارویی کشور، به دستاوردهای این بخش تحقیقاتی در سال گذشته پرداخت.

وی با اشاره به برداشت بی رویه و غیر اصولی گیاهان دارویی گفت: در عرصه های طبیعی کشور، تعداد قابل توجهی از گونه‌های دارویی و معطر به صورت خودرو وجود دارند که خاستگاه آنها مناطق وسیع جنگلی، مرتعی و بیابانی کشور است. برداشت بی رویه و غیر اصولی گیاهان دارویی و محصولات فرعی در عرصه های طبیعی، باعث نابودی و انقراض آنها می شود. وی افزود: به منظور جلوگیری از انقراض گونه های دارویی، لازم است آنها را در زمین های زراعی کشت کرده و تحت مدیریت فنی قرار داد.

شریفی در ادامه به تاریخچه تأسیس این بخش در مؤسسه پرداخت و افزود: به منظور بررسی ابعاد متنوع گیاهان دارویی، قریب به 40 سال پیش، بخش تحقیقات گیاهان دارویی به همت پیشکسوتان مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور شروع به فعالیت کرد. در آن زمان به جز مواردی محدود، فعالیت منسجم و هدفمندی در زمینه تحقیقات اکولوژیک، به‌زراعی و فیتوشیمی گیاهان دارویی وجود نداشت.

رئیس بخش تحقیقات گیاهان دارویی همچنین با اشاره به مأموریت این بخش تحقیقاتی گفت: از زمان شروع به کار بخش تحقیقات گیاهان دارویی، نسبت به جمع آوری و شناسایی گونه های دارویی رویشگاه های کشور وسپس مطالعات فیتوشیمی و بررسی‌های سازگاری گونه‌ها در ایستگاه‌های تحقیقاتی کشور اقدام شد. در حال حاضر نیز در ستاد مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور و مراکز تحقیقاتی استان ها، مطالعات سازگاری، به زراعی و به نژادی ادامه دارد.

وی در رابطه با عمده فعالیت بخش گیاهان دارویی اظهار داشت: فعالیت این بخش تحقیقاتی در سه محور: تحقیقات جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی (اکولوژی گیاهان دارویی)، تحقیقات کشت و اهلی کردن گیاهان دارویی (علوم زراعی گیاهان دارویی) و تحقیقات شیمی گیاهی (فیتوشیمی) صورت بندی شده است.

شریفی در خصوص کارکرد بخش تحقیقات شیمی گیاهی گفت: در این بخش تحقیقاتی، آزمایشگاه‌های تخصصی تجزیه دستگاهی، اسانس گیری، عصاره گیری و آزمایشگاه اکوفیزیوژی گیاهان دارویی وجود دارد که کیفیت گیاهان دارویی را در عرصه های طبیعی و زراعی تعیین می‌کنند. علاوه بر آن، ستاد مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور (ایستگاه تحقیقات البرز کرج و ایستگاه تحقیقات دیم همند آبسرد) همچنین، ایستگاه های تحقیقاتی سراسر کشور، به صورت هدفمند و یک پارچه در تحقیقات گیاهان دارویی فعالیت دارند.

رئیس بخش تحقیقات گیاهان دارویی درخصوص گونه‌های اولویت دار در کشور گفت: به دلیل تنوع بسیار زیاد گونه های گیاهان دارویی کشور، تعیین و انتخاب گونه های الویت دار که در زنجیره ارزش گیاهان دارویی و اقتصاد کشور جایگاه تعیین کننده دارند، اهمیت فراوانی دارد. وی افزود: اهلی کردن و کشت این گیاهان در سطوح وسیع، علاوه بر حفاظت از عرصه های طبیعی، موجب رونق اقتصادی کشاورزان علاقه مند، شرکت های کشت و صنعت و  فرآوری کننده همچنین، شرکت های داروسازی می شود.

وی در انتها به مهمترین دستاورد‌های بخش گیاهان دارویی اشاره کرد و افزود: اجرای طرح های تحقیقاتی متعدد در زمینه اکولوژی، کشت، اهلی کردن و فیتوشیمی گیاهان دارویی، تهیه بانک اطلاعات و تدوین شناسنامه اکولوژیک گونه‌های دارویی و معطر کشور، تعامل و همکاری فنی با سازمان منابع طبیعی کشور در خصوص شناسایی گونه های انحصاری یا در معرض انقراض در رویشگاه ها با هدف حفاظت، برنامه ریزی و مدیریت بر اساس طبقه بندی IUCN، تدوین برنامه اصلاح الگوي کشت با استفاده از گیاهان دارویی، معرفی گیاهان دارویی جهت کشت در اراضی دیم کم بازده و شیب دار کشور و تهیه دستورالعمل فنی کاشت آنها در استان ها، تولید بذر گیاهان دارویی در راستای معرفی رقم از جمعیت های برتر، طراحی و ساخت لایسیمترهای تحقیقاتی و تعیین نیاز آبی تعدادی از گیاهان دارویی، طراحی، ساخت و راه اندازی پایلوت اسانس و عرق گیری، همکاری آزمایشگاه های بخش گیاهان دارویی با مراکز علمی و بخش خصوصی  به منظور در آمدزایی، تدوین اطلس های رنگی و بروشورهای ترویجی، تهیه پوستر کاربردی در زمینه گیاهان دارویی و محصولات فرعی، طراحی و برنامه نویسی نرم افزار برآورد کارایی انرژی در اکوسیستم های زراعی، تولید دانش فنی تولید گیاهان دارویی نخبه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، تدوين استاندارد براي تعدادي از گياهان دارويي و فراورده هاي آنها، انتشار نشریه علمی پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، برگزاری دوره ها و کارگاه های مختلف ویژه بهره برداران پیشرو و کارشناسان همچنین، مشارکت در برنامه های آموزشی و ترویجی در صدا و سیما، از مهمترین دستاوردهای بخش تحقیقات گیاهان دارویی بوده است.