به گزارش مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد کشت عمودی یکی از روش‌های کشاورزی ایران باستان است که هر چند امروز به فراموشی سپرده شده ولی استفاده از آن در مناطق دارای کمبود خاک و آب مساعد برای کشاورزی مانند یزد توصیه می‌شود.
کشت‌های عمودی و معلق در تاریخچه قلمروی ایران باستان، در محدوده بابل یا نینوا که هم‌اکنون یکی از شهرهای عراق است، وجود داشته و یکی از روش‌های کشاورزی مرسوم در آن زمان بوده است اما به مرور زمان به فراموشی سپرده شد و مردم به کشت‌های افقی و پراب خواه متمایل شدند.
این روش فراموش شده یکی از بهترین روش‌های قابل استفاده در زیباسازی و توسعه سطح زیرکشت مناطق خشک و کم آب محسوب می‌شود و در عین حال می‌تواند با تولید بیشتر مواد غذایی، زمینه توسعه اقتصادی کشور را فراهم کند. در حالی این نوع کشاورزی در کشور ما همچنان کم‌رنگ و تقریباً ناشناخته است که کشورهای سرسبز اروپایی و امریکایی با وجود این که از منابع آبی و سطح زیرکشت بیشتری بهرمند هستند، توجه زیادی به توسعه این نوع کشاورزی دارند.
کشت‌های عمودی مناسب با مناطق کم‌آب
محمدرضا وظیفه‌شناس، عضو هیات علمی و معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، کشت‌های عمودی را یکی از سازگارترین و موثرترین روش‌های مصرف بهینه آب عنوان و با اشاره به کمبود ۷۰۰ هکتاری فضای سبز در استان یزد، اظهار می‌کند: خشکسالیهای متوالی و بحران منابع کم‌آبی در کنار توسعه صنایع و ساخت و سازها ضمن نابودی مناطق سبز موجود استان باعث ایجاد نوعی کچلی خاص در این فضا شده است.
وی با اشاره به برخورداری حال حاضر استان از ۶۰۰ هکتار فضای سبز، نیاز استان به اضافه شدن معادل همین میزان فضای سبز جدید را علی‌رغم محدودیت منابع آبی موجود یادآور می‌شود و اظهار می‌کند: نظر به این محدودیت‌های آبی لازم است با بهره‌مندی از کشت‌های عمودی و معلق، کشت‌های گلخانه‌ای زمین پناه، توسعه کشت در فضای آپارتمان‌ها و داخل منازل، به این مهم دست یابیم.
وی در رابطه با صرفه اقتصادی این نوع کشت برای کشور، خاطرنشان می‌کند: هر چند توسعه این کشت در زمینه پرورش گیاهان زینتی و محصولات کشاورزی منجر به توسعه اقتصادی کشور می‌شود اما اگر هر فردی با استفاده از این نوع کشت بتواند نیاز روزانه خود به انواع سبزیجات خوردنی و گلخانه‌ای را تامین کند، تاثیر قابل توجهی در وضعیت اقتصادی وی خواهد داشت.
راندمان بالای آبیاری در کشت‌های عمودی
این مسئول؛ امکان استفاده از پساب‌ها را به عنوان یکی از مزیت‌های فضاهای سبز عمودی ذکر می‌کند و می‌گوید: آب در این نوع کشت‌ها به صورت گردشی برای گیاهان تامین می‌شود و هر گیاه به میزان مورد نیاز خود آب مصرف و مازاد ان دوباره به چرخه آبرسانی بازمی‌گردد که این مزیت به عنوان مهمترین ویژگی این نوع کشت برای استانهای کویری و خشکی مانند یزد محسوب می‌شود.
وی اضافه می‌کند: از طرفی پساب مربوط به شست‌وشو و رواناب‌ها نیز به راحتی و پس از فرایند سالم‌سازی می‌تواند، مورد استفاده در این نوع کشت‌ها قرار گیرد، ضمن این که راندمان استفاده از پساب یا آب‌های درجه دویی که اکنون در کشت‌های افقی استفاده می‌شود در کشت‌های عمودی به مراتب بالاتر است.
وظیفه‌شناس، استفاده از انواع سیستم‌های مه افشانی، گیاهان مقاوم به کم‌آبی، گیاهان دارویی و موارد مشابه را نیز موثر در این نوع کشت می‌داند و می‌گوید: دیواره‌های سبز به عنوان فیلترهای بیولوژیکی عمل می‌کنند و کارایی آنها مانند زیرزمین‌ها به گونه‌ای است که در ایام سرد سال باعث حفظ دما و در ایام گرم سال باعث خنک شدن فضا می‌شود .
عدم استفاده از خاک در کشت‌های عمودی
معاون مرکز تحقیقات کشاورزی یزد، عدم استفاده از خاک برای این نوع کشت را یکی از مهمترین مزایای آن مطرح و اضافه می‌کند: با توجه به خشکسالیهای اخیر و کاهش سطح زیرکشت فضای سبز استان، معضل ریزگردها، یزد را تهدید می‌کند اما این کشت علاوه بر آن که خود از خاک استفاده نمی‌کند، در فضاهایی مانند دیوارها، سقف و پشت بام خانه‌ها باعث حفظ شهر از ریزگردها می‌شود و آلودگی‌های هوا و صوتی را کاهش می‌دهد.
وی می‌گوید: هرچند کشت‌های هیدروپونیک به عنوان کشت در آب شهره هستند اما در روش کشت عمودی با دیوارهای پیش‌ساخته و ترکیبات پوکه صنعتی و خاک برگ‌ها که آلودگی، جذب آب و کود بسیار کمتری نسبت به خاک دارند، منجر به پیشگیری از فرسایش بستر اولیه خواهند شد.
وظیفه‌شناس، کشت‌های عمودی را با وجود مزیت‌های زیاد، دارای محدودیت‌هایی نیز نسبت به سایر کشت‌ها عنوان و تصریح می‌کند: کشت‌های عمودی هر چند مزایای زیادی به ویژه از نظر تامین فضای‌سبز، حفظ رطوبت، زیباسازی و مصرف بهینه انرژی را به دنبال دارند اما برای هر نوع گیاهی قابل استفاده نیستند.
وی، گیاهان رونده و آویز برگ‌ساره‌ای را سازگارترین گیاهان زینتی با این گونه کشت عنوان می‌کند و می‌گوید: این گیاهان به دلیل برخورداری از ریشه‌های افشان بیشتر قابل استفاده هستند. این روش برای کشت انواع گیاهان گلخانه‌ای نیز کارایی دارد. از این روش می‌توان برای پرورش نشای برخی گیاهان جهت تکثیر آنها در کشت‌های افقی نیز بهره گرفت.
این مسئول تاکید می‌کند: گیاهانی که در محیط خانه با روش عمودی کشت می‌شوند، نباید هیچ گونه تاثیر سویی از جمله دارا بودن آفت و بیماری، مواد سمی یا حتی آلرژی زا باشند از این رو باید برای این کشت از متخصصین مربوط مشاوره و راهنمایی گرفت.
وی، پیش قدمی مسئولان به ویژه شهرداری و مرکز پژوهش‌های خورشیدی یزد در مقوله کشت‌های عمودی و زمین پناه را به منزله حمایت آنها از این موضوع و ایجاد فرهنگ‌سازی در بین مردم می‌داند و می‌گوید: خوشبختانه کشت عمودی به همت شهرداری یزد برای زیباسازی فضاهای شهری وارد شده است ولی دیگر ارگان‌ها و دستگاه‌ها نیز می‌توانند با ایجاد فضای سبزی در قالب کشت‌های عمودی در نمای بیرونی و محوطه درونی ساختمان‌ها نه تنها به افزایش سطح فضای سبز استان کمک کنند بلکه منجر به فرهنگ‌سازی و حمایت از این نوع کشت شوند.
وظیفه‌شناس نیز لزوم اختصاص بخشی از فضای بوستان‌ها و پارک‌ها به کشت‌های عمودی و حتی بهره‌گیری از این روش در ۲۵ درصد از فضای سبز الزامی کارخانجات را در جهت حفظ منابع آبی استان و توسعه این نوع کشت در میان عموم مردم، ضروری می‌خواند
