بخش تحقیقات زیست فناوری منابع طبیعی
اهداف و وظایف
در حال حاضر در میان راهبردهای مختلف و ممکن در حوزه تحقیقات زیست فناوری، چهار محور، اساس اقدامات و پژوهش‌های این گروه را شکل میدهد:
بررسی‌های سیتوژنتیکی و تعیین اطلاعات پایه ژنتیکی گونه‌های مهم منابع طبیعی
تشکیل باغ بذر و تولید بذر و نهال شناسنامه دار
استفاده از توانمندی های ژنتیکی گونه های گیاهی منابع طبیعی با هدف اصلاح کمی و کیفی آنها
حفاظت از گونه‌های گیاهی مهم به ویژه انحصاری، نادر و در خطر انقراض با روش نگهداری در شرایط فراسرد (Cryoperservation) و نگهداری درون شیشه ای (گیاهچه، اندام، مریستم، کالوس، گرده، تخمک، پروتوپلاسم و DNA)
محور اول: بررسی‌های سیتوژنتیکی و تعیین اطلاعات پایه ژنتیکی گونه‌های مهم منابع طبیعی
مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور همواره با انجام مطالعات پایه، دستاوردهای بی مانندی همچون فلور ایران و شناخت مناطق اکولوژیک در سطح ملی و منطقه ای ارائه کرده است. اکنون درصدد هستیم تا تعیین اطلاعات پایه ژنتیکی گونه های مهم منابع طبیعی ایران را در برنامه های پژوهشی مؤسسه و گروه تحقیقات زیست فناوری گسترش دهیم. با تشکیل شورای راهبردی و دبیرخانه ایندکس کروموزومی فلور ایران با حضور متخصصان این امر در مؤسسه، این وظیفه گروه پررنگتر و جامعتر از گذشته در حال انجام است. از جمله اهداف و کاربردهای این مجموعه از تحقیقات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- ارزیابی تعداد کروموزوم‌ها و مورفولوژی آنها به‌منظور:۱-۱ تعیین روابط خویشاوندی بین گونه‌ها
۱-۲ استفاده در دورگ‌گیری و ایجاد هیبرید و تولید رقم
۱-۳ تغییر در سطوح پلوئیدی برای بهبود خصوصیات اقتصادی، افزایش مواد مؤثره …
۲- تعیین اندازه ژنوم گونه‌ها برای مطالعات سیتوتاکسونومیکی و ارزیابی رابطه اندازه ژنوم با ویژگی‌های مورفولوژیکی، کاریوتیپی، جغرافیایی و اکولوژیکی گونه‌ها
۳- تشخیص گونه‌های هموپلوئید و هیبریدهای آنها
۴- پیش‌بینی ویژگی‌های فنوتیپی، فیزیولوژیکی و اکولوژیکی با استفاده از داده‌های ژنومی و کروموزومیمحور دوم: تشکیل باغ بذر و تولید بذر و نهال شناسنامه داراحداث باغ بذر و باغ مادری گونه های درختی جنگلی در استانهای مربوطه
استقرار پایه های بذری و مادری با سازگاری خصوصی مناسب منطقه
تولید بذر و نهال با کیفیت و کمیت مطلوب
محور سوم: استفاده از توانمندی های ژنتیکی گونه های گیاهی منابع طبیعی با هدف اصلاح کمی و کیفی آنها
شرایط سخت و پر تنش حاکم بر منابع طبیعی به دلایل مختلف مانند گرم شدن کره زمین، کاهش منابع، توسعه و دخالت های درست و نادرست انسان و … می طلبد که مسیرهای تازهای برای بدست آوردن ژنوتیپ های کارا و مقاوم مشخص و پیاده سازی شود. از سوی دیگر رسیدن به کمیت و کیفیت بیشتر در محصولات و فرآورده ها می تواند مبنای اهداف دیگری برای اصلاح گیاهان بخصوص مرتعی و دارویی قرار گیرد تا بتوان از حجم آسیب های بیش تر بر روی اکوسیستم های طبیعی کاست. برخی از این اهداف عبارتند از:تولید هیبریدهای بین و درون گونه ای گیاهان سریع الرشد نظیر کلن های مختلف صنوبر (تلاقیهای هدفمند) به منظور ایجاد ارقام با عملکرد و تولید چوب بالا، مقاومت به خشکی و شوری، افزایش زون اکولوژیک، پایداری در مناطق گرم و …
استفاده از روش های اصلاحی مناسب (مانند تغییر سطح پلوئیدی، ایجاد تلاقیهای جدید و …) به منظور معرفی ارقام مناسب مرتعی-دارویی
ایجاد مزارع تحقیقاتی دائمی در مناطق مختلف اکولوژیک و نگهداری و ترمیم آنها جهت استمرار مطالعات بنیادی و پژوهش‌های کاربردی
محور چهارم: حفاظت از گونه‌های گیاهی مهم به ویژه انحصاری، نادر و در خطر انقراض با روش نگهداری در شرایط فراسرد (Cryoperservation) و نگهداری درون شیشه ای (گیاهچه، اندام، مریستم، کالوس، گرده، تخمک، پروتوپلاسم و DNA)
گیاهان به شدت در معرض نابودی و خطر انقراض به سر میبرند. حفاظت از این گونه ها و به طور کلی گیاهان عرصه های منابع طبیعی از جمله وظایف مهم مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور است. این مهم به شکل های مختلف و در قالب برنامه های حفاظتی در بخش تحقیقات گیاه شناسی و گروه تحقیقات بانک ژن منابع طبیعی در حال انجام است. آنچه مد نظر و پژوهش در گروه تحقیقات زیست فناوری منابع طبیعی واقع میشود گونه هایی از گیاهان خواهند بود که شرایط دیگر برای حفاظت از آنها جوابگو نخواهد بود. حفاظت از این گونه ها که بیشتر درختی و درختچه ای هستند، کانون پروژه های فراسرد این گروه هستند.ریزازدیادی و کشت بافتعلاوه بر محورهای یادشده، یکی از موضوعات مهمی که در گروه از دیرباز شکل گرفته و به صورت بسیار تخصصی و دقیق در حوزه منابع طبیعی پیش رفته، کشت بافت گونه هایی از منابع طبیعی بوده است. تجربه ای حدود سی سال و بدست آوردن پروتوکل های فراوان از ثمرات تحقیقات کشت بافت بوده است. این تلاش همچنان با تأکید بر کشت بافت گونه هایی که راه های تکثیری دیگر برای آنها به بن بست رسیده و یا گونه های مشتری مدار و درخواستی همچنان یکی از برنامه های مهم گروه تحقیقات زیست فناوری منابع طبیعی به شمار میرود.
