پارکداری به مفهوم عام در ایران باستان همپای سایر کشورها پیشرو از سابقه کهن برخوردار است و موضوع درخت کاری و احداث باغ به زمان هخامنشیان باز می گردد. احداث باغها برای تفرج عمومی حدوداً سال ۴۵۰ میلادی معمول گردید، ولی بطور علمی مدیریت پارکهای جنگلی در ایران از سال ۱۳۳۶ شمسی در پارک ملی گلستان شروع و در همان سال اولین پارک جنگلی دست کاشت در خرگوش دره تهران و پارک جنگلی طبیعی در جاده هراز (میرزا کوچک خان آمل) احداث و متعاقب آن پارکهای جنگلی سی سنگان، قرق گرگان، سعیدی آشتیانی نور، سرخه حصار و لویزان تهران و … نیز طراحی و تحت مدیریت پارکداری قرار گرفت. هم اکنون پس از گذشت بیش از ۵۰ سال، پارک های جنگلی در مناطق مختلف کشور به صورت سرمایه ارزشمندی در اختیار ما قرار دارند و ضروری است با بهره گیری از تجارب گذشته و اتکا به مبانی علمی نوین و تجربه بین المللی، برای حفاظت و پاسداری از آنها تلاش نماییم.
شورای راهبردی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کارگروهی را برای بررسی و تعیین خط مشی پارکهای جنگلی و چگونگی مدیریت این پارکها تشکیل داده است. اولین جلسه کارگروه راهبردی مدیریت پارکهای جنگلی در روز دوشنبه مورخ ۹۸/۱۰/۰۲ در محل موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور برگزار شد و اعضای کارگروه متشکل از صاحب نظران بخش های اجرا، پژوهش و دانشگاه به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند. در ابتدای جلسه، آقای دکتر مهدی پورهاشمی، رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور توضیحاتی را درمورد هدف از تشکیل کارگروه و شرح وظایف آن ارائه نمودند. سپس، به‌طور خلاصه مطالبی درمورد مفاهیم، کارکردهای پارکهای جنگلی، نمونه‌های موفق بین‌المللی، قوانین و مشکلات پیش‌روی پارکهای جنگلی کشور، توسط دکتر هومن روانبخش، دبیر کارگروه و عضو هیات علمی بخش تحقیقات جنگل مؤسسه ارائه شد. در ادامه جلسه مهندس کوروش خلعتبری، مدیرکل دفتر جنگل‌کاری و پارکهای سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور مسائل اصلی پارکهای جنگلی کشور را وجود مشکلات قانونی و حقوقی، واگذاری‌های غیرکارشناسی به بخش خصوصی و نداشتن اعتبارات کافی عنوان کرد و در همین رابطه، آقای دکتر سعیدی آمار و اطلاعاتی از وضعیت فعلی پارک های جنگلی شمال کشور ارائه نمودند. آقای دکتر محمدعلی هدایتی مدیرکل سابق دفتر جنگل‌کاری و پارکهای سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، ضمن بیان مطالبی راجع به خلاء قانونی در رابطه با پارک های جنگلی کشور، تاکید کردند که مجری پارکهای جنگلی باید جوامع محلی یا فارغ‌التحصیلان متخصص منابع طبیعی باشند. دکتر بهرام دلفان کارشناس ارشد دفتر جنگل‌کاری و پارکهای سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، فلسفه اصلی پارکداری را حفاظت از پوشش گیاهی و تنوع زیستی دانستند که موضوعات اقتصادی در مرحله بعد قرار می گیرد. دکتر افشین دانه‌کار استاد گروه محیط‌زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران با بیان اینکه مسئله پارک جنگلی باید در افق گردشگری جنگل دیده شود، افزودند ۳۰تا ۴۰ منبع تفرجی و حدود ۱۰۰ فعالیت تفرجی در جنگل قابل شناسایی است. برای مدیریت پایدار منابع طبیعی، می بایست اقتصاد جامعه محلی به طبیعت گره بخورد تا آن را حفظ کنند و خدمات آن را نادیده نگیرد. مهندس هادی کاشانی، ناظر ارشد جنگل‌کاری‌های شرق تهران (سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری تهران) با ذکر این نکته که هزینه نگهداری پارکهای جنگلی توسط شهرداری ها زیاد بوده و درآمدها جوابگو نیست، سیاست درآمدزایی از محل ساخت‌وساز در پارکهای جنگلی را منشاء عواقب محیطزیستی غیرقابل جبرانی در پارک های جنگلی دانستند.
در این جلسه دکتر خسرو ثاقب‌طالبی عضو هیئت علمی بخش تحقیقات جنگل مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مشکلات فعلی در مدیریت پارک های جنگلی را عدم وجود متخصص کافی، عدم آگاهی مردم (لزوم فرهنگ‌سازی)، تضعیف بدنه سازمان، کمبود نیرو در حوزه اجرا و نظارت بر عملکرد بخش خصوصی عنوان کردند. همچنین دکتر فاطمه سفیدکن، عضو هیات علمی و معاونت پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با ذکر این نکته که گردشگری فقط یکی از کارکردهای پارک های جنگلی است و این منابع، ظرفیت های متنوع و زیادی دارند، بر لزوم توجه به همه ظرفیت‌های پارکهای جنگلی تاکید کردند. مهندس محمد فیاض عضو شورای راهبردی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور نیز، رفع تناقض در رویکرد توسعه و رویکرد کارشناسی (که به پایداری اکوسیستم ها اعتقاد دارد) را به عنوان یک ماموریت مهم برای سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور قامداد کردند.
در این جلسه آقای دکتر عادل جلیلی ریاست محترم موسسه و رئیس کارگروه راهبردی مدیریت پارکهای جنگلی کشور به تبین اهمیت تشکیل کارگروه‌های راهبردی، بهره گیری از اندیشه جمعی و دستیابی به همگرایی بر مبنای تجربیات گذشته و آسیب‌شناسی وضع موجود و در نهایت تدوین برنامه راهبردی مدیریت جامع عرصه های طبیعی پرداختند. ایشان اظهار داشتند با بررسی چالش‌های موجود درون پارکهای جنگلی شهری و پارکهای جنگلی طبیعی در یک تجربه مدیریت پنجاه ساله به یک رویکرد مدیریتی جامع به‌صورت راهبردی و بر مبنای رابطه انسان با طبیعت خواهیم رسید. ایشان افزودند ساختار منابع طبیعی کشور براساس بهره‌برداری سنتی (چوب در جنگل و علوفه در مرتع) شکل گرفته و از توسعه، افزایش جمعیت و تغییر خواسته‌ها غفلت شده است. ایشان بحث زمین را از مشکلات مهم اقتصاد کشور دانستند و بیان نمودند که با تضعیف اقتصاد، جایگاه زمین افزایش می‌یابد. در ایران زمین به‌عنوان مؤلفه سرمایه روزبه‌روز جایگاه بیشتری می‌یابد و تا زمانی‌که توسعه در ایران مبتنی بر منابع و زمین باشد، ظرفیت برای توسعه اقتصادی به‌شدت محدود است و ظرفیت تخریبی زیادی نیز دارد. در اقتصاد پیشرفته شرکت‌هایی مثل معدن، شرکت‌های ابتدایی و عقب‌مانده هستند، اما شرکت‌های خدماتی مانند گوگل و آمازون، منابع و تکنولوژی نمی‌فروشند، بلکه الگوریتم فروخته و سود بسیار بیشتری کسب می‌کنند. بنابراین می‌توان با خدمات و بدون وابستگی به زمین، اقتصاد کشور را متحول کرد و در این راستا ترانزیت و گردشگری از اهمیت بالایی برخوردارند.
در این جلسه همچنین آقایان دکتر سید موسی صادقی و دکتر احمد رحمانی از اعضای هیات علمی موسسه و نیز دکتر مهدی زهدی به بیان دیدگاه های خود پرداختند. در نهایت مقرر شد این جلسات با دستور جلسات مشخص در آینده تدوام داشته و صاحبنظران این موضوع به رویکرد مدیریتی جامعی در مورد پارکهای جنگلی رسیده و ارائه دهند.
