بازدیدها: 33
مرتضی خداقلی، رئیس بخش تحقیقات مرتع مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری ایانا، با ابراز نگرانی از وضعیت کنونی مراتع ایران، نسبت به پیامدهای برداشت غیراصولی و بی‌رویه از مراتع هشدار داد. وی تأکید کرد ادامه این روند، نه‌تنها اکوسیستم‌های شکننده مرتعی را به خطر می‌اندازد، بلکه امنیت غذایی، معیشت جوامع روستایی و عشایری و تنوع زیستی کشور را به طور فزاینده‌ای نیز تهدید می‌کند.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، رئیس بخش تحقیقات مرتع با اشاره به موقعیت جغرافیایی ایران در مدار خشک کره زمین و تنوع اقلیمی ناشی از اختلاف ارتفاع، اظهار داشت: کشور ما با وجود قرارگیری در منطقه خشک، به دلیل تغییرات ارتفاعی بسیار زیاد از 28- متر در سواحل دریای خزر تا بیش از 5600 متر در چکاد دماوند، از اقالیم و مراتع گوناگونی برخوردار است.
وی در ادامه افزود: مراتع ایران با وسعت بالغ بر 8/84 میلیون هکتار، حدود ۵۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده‌اند و نقشی بی‌بدیل در حفاظت از خاک در برابر فرسایش، ذخیره منابع آبی ارزشمند، حفظ تنوع زیستی و تأمین علوفه دام ایفا می‌کنند.
رئیس بخش تحقیقات مرتع با تأکید بر غنای گیاهی این اکوسیستم‌ها خاطرنشان کرد: از حدود هشت هزار گونه گیاهی شناسایی‌شده در ایران، بیش از 1700 گونه آن بومی بوده و فقط در ایران رویش دارند همچنین، بالغ بر ۲۱۰۰ گونه آن، در زمره گیاهان دارویی با ارزش هستند که این امر، اهمیت مراتع را دوچندان می‌سازد.
خداقلی در بخش دیگری از سخنان خود به چالش‌های پیش روی مراتع کشور اشاره کرد و گفت: اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران، در کنار تأثیرات فزاینده تغییرات اقلیمی نظیر افزایش دمای متوسط هوا، تغییرات حجم و پراکنش بارش و وقوع خشکسالی‌های پی‌درپی، از یک سو، و تغییر کاربری غیراصولی مراتع و کاهش سطح این اکوسیستم‌های ارزشمند، از سوی دیگر، مراتع کشور را به شدت آسیب‌پذیر ساخته است.
وی افزود: برداشت غیراصولی از مراتع، به ویژه چرای بی‌رویه و بیش از ظرفیت دام، بهره‌برداری زودهنگام یا دیرهنگام و نبود مدیریت چرا و برنامه‌ریزی کارآمد برای احیای پوشش گیاهی، منجر به تخریب گسترده این منابع شده است. این امر، فرسایش شدید خاک، کاهش چشمگیر قدرت رویشی زمین و نابودی گونه‌های گیاهی ارزشمند را به دنبال داشته است.
خداقلی تصریح کرد: یکی از اساسی‌ترین چالش‌های مراتع کشور، فقدان مدیریت صحیح و اصولی در سیستم چرای دام است. در بسیاری از مناطق، تعداد دام‌ها به مراتب بیشتر از ظرفیت تحمل مرتع بوده و زمان‌بندی چرا نیز با چرخه طبیعی رشد گیاهان همخوانی ندارد. این مسئله سبب شده تا گیاهان فرصت کافی برای بازسازی و تولید بذر نداشته باشند، که نتیجه مستقیم آن، کاهش تولید علوفه و تضعیف ساختار پوشش گیاهی و اکوسیستم مراتع است.
رئیس بخش تحقیقات مرتع تأکید کرد: اگر این روند مخرب ادامه یابد، متأسفانه شاهد پیشروی بیابانی شدن در بسیاری از مراتع کشور و افزایش توفان‌های گرد و غبار خواهیم بود، که این امر، پیامدهای جبران‌ناپذیری بر اکوسیستم‌های طبیعی و سلامت ساکنین شهرهای مناطق خشک و نیمه خشک خواهد گذاشت.
این مقام مسئول در ادامه به ارائه راهکارهای علمی و عملی برای بهبود وضعیت مراتع پرداخت و گفت: مدیریت صحیح چرای دام، شامل تعیین دقیق ظرفیت مجاز دام در هر مرتع، تنظیم زمان ورود و خروج دام و اجرای دوره‌های استراحت به منظور بازسازی پوشش گیاهی، می‌تواند نقش مؤثری در احیای مراتع ایفا کند. علاوه بر این، بهره‌گیری از روش‌های نوین مرتع‌داری، مانند کشت گونه‌های گیاهی مقاوم به خشکی و اجرای برنامه‌های ذخیره نزولات و تقویت خاک، می‌تواند به حفظ پوشش گیاهی موجود و افزایش تولید علوفه کمک شایانی نماید. وی همچنین بر اهمیت آموزش و مشارکت جوامع محلی تأکید کرد و گفت: آموزش دامداران و جوامع محلی، همراه با ترویج فرهنگ حفاظت از مراتع و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در آن‌ها، نقش کلیدی در موفقیت این برنامه‌ها خواهد داشت.
خداقلی در ادامه سخنان خود به موانع موجود در مسیر حفاظت مؤثر از مراتع اشاره کرد و اظهار داشت: نبود هماهنگی لازم بین دستگاه‌های اجرایی ذیربط، کمبود اعتبارات تخصیص‌یافته برای اجرای طرح‌های مرتع‌داری و فشارهای ناشی از تغییر کاربری اراضی مرتعی به منظور انجام فعالیت‌های کشاورزی یا صنعتی، از جمله چالش‌های اساسی به شمار می‌روند. افزون بر این، وابستگی معیشتی جوامع محلی به مراتع، بدون ارائه راهکارهای جایگزین مناسب، سبب تداوم بهره‌برداری غیراصولی و ناپایدار شده است.
رئیس بخش تحقیقات مرتع با تأکید بر اهمیت مراتع در زنجیره تأمین غذای کشور گفت: مراتع، به عنوان پایه اصلی نظام دامپروری سنتی در ایران، بخش چشمگیری از نیاز پروتئینی کشور را تأمین می‌کنند. همچنین، این اکوسیستم‌های ارزشمند به حفظ معیشت میلیون‌ها نفر از جوامع روستایی و عشایری کمک می‌کنند. تخریب مراتع نه تنها منجر به کاهش تولید گوشت و لبنیات می‌شود، بلکه می‌تواند به مهاجرت اجباری، افزایش فقر و ناپایداری اجتماعی در مناطق روستایی دامن بزند.
خداقلی، در پایان این گفت‌وگو، از تمامی نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد، بهره‌برداران و جوامع محلی دعوت کرد تا با همکاری و هم‌افزایی، برای حفاظت و احیای مراتع ارزشمند کشور تلاش کنند. وی خواستار تخصیص بودجه کافی برای اجرای طرح‌های مرتع‌داری، تقویت پژوهش‌های علمی در این حوزه و تدوین سیاست‌های کلان و کارآمد برای مدیریت پایدار مراتع شد.
وی با تأکید دوباره بر اهمیت این موضوع خاطرنشان کرد: مراتع، میراث طبیعی گرانب‌های کشور هستند و حفاظت از آن‌ها، یک وظیفه ملی است. اگر امروز برای حفظ این منابع ارزشمند اقدام نکنیم، نسل‌های آینده هزینه‌های سنگینی را برای جبران این خسارات پرداخت خواهند کرد.
