دریاچه های فلات مرکزی ایران؛ از خشکیدگی تا تولید گرد و غبار

دریاچه های فلات مرکزی ایران؛ از خشکیدگی تا تولید گرد و غبار

در سال‏های اخیر با از بین رفتن و خشکیدگی تالاب ها و دریاچه ها، شاهد افزایش تعداد کانون های گرد و غبار محلی هستیم. این کانون ها با ایجاد بسترهای نمکی حساس به فرسایش و پتانسیل تولید گرد و غبار محلی، مشکلات زیادی را ایجاد می­ کنند.

پایش روند خشکیدگی دریاچه‌های فلات مرکزی

پروژه ملی “پایش روند خشکیدگی دریاچه­‌های فلات مرکزی ایران و نقش آن در تولید گرد و غبار” به بررسی این دریاچه‌ها می‌پردازد. با هدف اجرای این پروژه در روزهای 21 الی 23 آذر 1401، تعدادی از اعضای هیات علمی بخش تحقیقات بیابان (دکتر سمانه رضوی زاده، دکتر فاطمه درگاهیان و دکتر سکینه لطفی نسب اصل )، از دریاچه حوض سلطان واقع در استان قم و تالاب میقان واقع در استان اراک  بازدید به عمل آوردند.

• بازید از دریاچه حوض سلطان

دریاچه نمک حوض سلطان به مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع در شمالشرق شهرستان قم واقع شده‌است. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموماً از اراضی شوره‌زار و نمکی اطراف عبور می‌کنند. از جمله این رودها می‌توان به رود شور اشاره کرد.دریاچه حوض سلطان از بقایای دریاچه قدیمی ساوه که از بین رفته‌است، به وجود آمده‌است.

با توجه به اینکه باد غالب استان شرقی- غربی است گرد و غبارهای تولید شده از این دریاچه به سمت مرکز استان و مراکز جمعیتی مهم منتقل نمی‌شود. خاک کف دریاچه از قلیاییت بالایی برخوردار بود که ظاهری چرب به خاک داده بود و با افزایش چسبندگی خاک مانع از تولید گرد و غبار می‌گردد.

با همراهی دکتر ادنانی (رئیس بخش منابع طبیعی استان قم) و دکتر حبیبیان (از سازمان جهاد کشاورزی استان قم)، از دریاچه حوض سلطان بازدید بعمل آمد. اطلاعات و نظرات کارشناسی همکاران استانی در خصوص نحوه و عوامل موثر در خشکیدگی دریاچه حوض سلطان در این زمینه جمع آوری گردید.

حاشیه دریاچه حوض سلطان 

• بازید از تالاب میقان

تالاب میقان (تالاب کویری میقان) یک تالاب است که در استان مرکزی، ایران قرار دارد. در سال‌های با بارندگی مناسب، تالاب دارای آب قابل توجه است و در سال‌های کم‌آبی عموماً سطح تالاب خشک شده و به حالت کویری در می‌آید. ارتفاع تالاب از سطح دریاهای آزاد ۱۷۰۰ متر است و سطح آب در آن نسبت به فصل سال از مانداب (عمق بسیار کم) تا حدود ۱٫۴۰ تغییر می‌کند. منابع تأمین آب تالاب را بارش‌های جوی، آب سه رودخانه قره کهریز، فراهان و شهراب و پساب تصفیه فاضلاب اراک تشکیل می‌دهند. وسعت تالاب حدود ۲۵٬۰۰۰ هکتار است که شامل دریاچه با سه جزیره در وسط، قسمت کویری و دشت‌های اطراف می‌شود.

به علت شوری آب، لایه‌های نمکی در منطقه دیده می‌شود، علاوه بر این گنبدهای نمکی نیز در سطح زیرین منطقه وجود دارند که تحت تأثیر گسل‌های منطقه باعث لرزه خیزی خفیف در منطقه می‌شوند. این تالاب دارای بزرگترین منبع سولفات سدیم در کشور است که شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را اخذ کرده‌است. تالاب از نظر گردشگری، یکی از مراکز مهم طبیعت گردی و پرنده نگری کشور محسوب می‌شود.

بازدید از تالاب میقان نیز با همراهی دکتر علی فرمهینی فراهانی رئیس بخش منابع طبیعی استان مرکزی انجام شد. بازدید از بخش های مختلف تالاب میقان که تحت تاثیر فرسایش بادی قرار داشته و پتانسیل تولید گرد و غبار را دارد.

بازدید از تالاب میقان بر فراز برج (حفاظتی ترویجی و گردشگری)