6- جنس خارشتر Alhagi
علیرضا افتخاری، استادیار بخش تحقیقات مرتع
از جنس خارشتر 3 گونه گياه چند ساله و علفی در عرصه مراتع و بیابانهای کشور رشد مي‌کند که همگی به خارشتر مشهور هستند. گونه خارشتر ایرانی (A.camelorum) پراکندگی جغرافیایی بیشتری نسبت به دو گونه دیگر دارد. ايـن گياه بومي نواحي مديترانه، آسيای غربی و مرکزی و شمال آفریقاست و دامنـه پـراكنش آن در ايران زياد است. در مناطق گرم و خشك بـه ويـژه حاشـيه كوير در استانهاي مرکزی ایران گسـتره زيادي را در بر ميگيرد (مظفریان،1386). گیاه خارشـتر متعلق بــه تيــره بقــولات بوده و گرچه بـه عنـوان يكـي از علفهاي هرز مهم در مزارع، باغـات، ديـم زارهـا، منـاطق مسـكوني، فرودگاهها، جادهها، به ويژه در مناطق گرم و خشـك اسـت؛ اما در واقع این گیاه یکی از اجزای اصلی این اکوسیستم‌ها محسوب می‌شود که در شرایط های خاص قابلیت تهاجم و افزایش را دارد. خارشتر گیاهی علفی است که در ظاهر به صورت بوته‌ی کوچک و نیمه چوبی رشد می‌کند. این گیاه ارزش علوفه‌‌ای، حفاظتی و صنعتی دارد. علوفه خوبی برای دام به خصوص شتر و بز محسوب می‌شود. خارشتر ریشه‌‌‌ای عمیق داشته که تا عمق 4 تا 6 متر به داخل خاک نفوذ می‌کند و به همین دلیل تا حد نسبتا زیادی به کم آبی مقاوم است. اما خشکسالی طولانی مدت و یا تکرار خشکسالی‌ها، باعث خشک شدن اغلب پایه‌های آن می شود. با توجه به عمق ريشه‌ها، بارندگي كمتر از 150 ميلي‌متر و بعضا زير 100 ميلي‌متر هم مي‌تواند نياز آبي اين گياه را پوشش دهد. در برابر سرما و تغییرات اقلیمی مقاوم بوده و از ارتفاع هم سطح دریا تا بیش از ۲۰۰۰ متر انتشار دارد. ارتفاع خارشتر بسته به شرایط اقلیمی و محیطی متغیر و بین 30 تا 150 سانتیمتر است. گیاهی که در خاک با بافت شنی تا لومی با زهکشی خوب رشد می‌کند. گلدهی این گیاه در تابستان می‌باشد و دارای گلهای کوچکی بوده که مورد علاقه زنبور عسل است. اطلاعات مربوط به تركيب شيميايي و مواد مغذي آن در مراحل مختلف نمونه‌برداري از گياه گوياي آن است كه از نظر ميزان پروتئين قابل توجه بوده و فسفر آن نيز بالاتر از يونجه مي‌باشد. از نظر ميزان درصد ماده آلي و الياف خام نيز در حد نسبتا مطلوبی می‌باشد. از گلها و میوه این گیاه برای تهیه عرق خارشتر استفاده می‌شود که برای سنگ کلیه مفید است. ترنجبين كه محصول مشترك خارشتر و حشره زنجرك است مهمترین محصول فرعی خارشتر است که دارای خواص دارویی می باشد.
