رئیس موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در برنامه تلویزیونی 5 خرداد 1400 رویش، تغییر اقلیم، آب، تغییر کاربری اراضی و تنوع زیستی را به عنوان ابرچالش‌های منابع طبیعی کشور معرفی کردند.
وی با توجه به اهمیت چالش‌های پیش‌رو در کشور که طبیعت با آنها روبرو است گفت در صورتی که تغییر اقلیم، آب، تغییر کاربری اراضی و تنوع زیستی مدیریت نشود می‌توانند نوعی تخریب تمدنی باشد و از این نظر آنها را ابرچالش می‌نامند.
دکتر جلیلی گفت: یکی از چالش‌هایی که تحت تاثیر طبیعت می‌باشد قلمرو بیابانی است سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور سطح بیابان‌های ایران را معادل ۳۲ میلیون هکتار عنوان کرده است، این در حالی است که در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با تعاریف جدید بیابان از نظر خاک‌شناسی، زمین‌شناسی، اقلیم و پوشش گیاهی سطح بیابان‌های ایران معادل ۹۰ میلیون هکتار عنوان شد. باید توجه داشت که این ۹۰ میلیون هکتار با تعاریف جدید از نظر علمی می‌باشد و سطح بیابان‌های ما افزایش نیافته است، از این رو ۵۵ درصد سطح ایران قلمرو بیابانی محسوب می‌شود و این مسئله شرایطی را برای ما بوجود می‌آورد که هم از نظر مدیریت عرصه‌های بیابانی و برنامه‌های توسعه‌ای کشور آنها را مدنظر قرار دهیم. در علم اکولوژی این نظریه وجود دارد که اگر تخریبی صورت پذیرد بهترین رویکرد این است که طبیعت را به حال خود رها کنیم که در منابع طبیعی تحت عنوان رویکرد حفاظتی نامگذاری می‌شود.
در این برنامه دکتر محمد خسروشاهی رئیس بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در خصوص خشک شدن تالاب‌ها اظهار داشت متاسفانه در طول دو دهه اخیر وضعیت تالاب‌ها به دلیل مدیریت نامناسب آب و بهره‌برداری‌های بی‌رویه به گونه‌ای است که مدیریت آبی که به تالاب‌ها نرسیده بو ما شاهد خشک شدن تالاب‌هایی نظیر گاوخونی، جازموریان، شادگان، بختگان و حتی دریاچه ارومیه نیز بوده‌ایم. برای نمونه گاوخونی زمانی بیش از یک میلیارد متر مکعب آب به آن وارد می‌شد و این در حالی است که در سال 1392 شاهد خشکی کامل این تالاب بودیم و یا زاینده رود که جاذبه به گردشگری اصفهان بود به طور کامل خشک شد به طوری که آب کشاورزان به شرق اصفهان هم نمی‌رسد.
بررسی‌های صورت گرفته در خصوص خشک شدن تالاب‌ها نشان داد که عوامل اقلیمی و انسانی دو عامل تاثیرگذار برای این خشکی ها می باشد ولی در اکثر تالاب‌ها ۷۰ درصد این عوامل به عوامل انسانی مربوط می‌شود اگرچه خشکسالی بی تاثیر نبوده است و در این زمینه شاهد فشار به آب‌های زیرزمینی نیز بوده‌ایم در طی سالهای اخیر برخی کانون ها در تشکیل گرد و غبار تأثیر داشته است و متاسفانه قسمت زیادی از این موضوع به مدیریت آب در بخش کشاورزی برمی‌گردد.
دکتر مصطفی جعفری عضو کمیسیون هماهنگی سازمان تحقیقات و مجری برنامه راهبردی تغییر اقلیم در خصوص نقش این کمیسیون اظهار داشت وظیفه اصلی این کمیسیون بررسی و رفع مشکلات طرح های پژوهشی می‌باشد. وی در مورد تغییر اقلیم گفت: با توجه به اینکه کل کره زمین شامل این تغییرات می‌باشد اقدام مرتبط نیاز به همیاری در کل جهان را دارد و کلیه کشورها در سطح جهان باید اقداماتی در خصوص تغییر اقلیم انجام دهند. در کشور ما نیز موضوع تغییر اقلیم یکی از مباحث مورد اهمیت است در بحث تغییر اقلیم اولین اقدام آشکارسازی این تغییرات از نظر دما، رطوبت و سایر مواردی است که اتفاق می‌افتد باید ببینیم این تغییرات به چه شکلی است که بر اثر این تغییرات بخش‌های مختلف زیست‌بوم تحت تاثیر قرار می‌گیرند و این اثرگذاری باعث آسیب پذیری به اکوسیستم می‌شود.
در ادامه دکتر جلیلی در بحث تغییر اقلیم گفت تغییر علم به زبان ساده افزایش گازهای گلخانه‌ای از جمله CO2 در فضا می‌باشد که امروزه شاهد اثرات افزایش درجه حرارت می‌باشیم. مطالعات حوضه آبخیز طی ۴۰ سال گذشته نشان دهنده افزایش درجه حرارت 1 تا 1/2 درجه سانتی گراد می‌باشد. این عدد برای ما که در منطقه خشک ساکن هستیم قابل توجه است به طوری که میزان بارندگی ۱۷ درصد کاهش یافته ولی آورد رودخانه‌ها بالای ۳۰ درصد بوده است. این کاهش باعث تبدیل برف به بارندگی و افزایش تبخیر شده است و این مسئله در واقع نشان‌دهنده تغییرات اقلیمی است.
دکتر جلیلی در خصوص بحران آب نیز اظهار داشت با توجه به اینکه 2/3 کره زمین را آب می پوشاند فقط یک درصد این آب قابل استحصال است، این مقدار برای مصرف انسان که معادل ۴۰ هزار میلیارد مترمکعب می‌باشد ۱۰ درصد در سال مصرف می شود. در کشورهای خشک اگر مقدار آب قابل استحصال تا ۴۰ درصد مصرف شود وضعیت پایداری وجود دارد در خاورمیانه به خصوص ایران مجموعه مصرف آب کشاورزی معادل ۹۰ درصد می باشد، این در حالی است که در دنیا این مقدار معادل 40 درصد است، ایران مقام چهارم را در زمینه مصرف آب در دنیا دارد و ما در شرایط بحران آب در دنیا قرار گرفته ایم.
دکتر جلیلی در خصوص تغییر کاربری اراضی منابع طبیعی نیز اظهار داشت امروزه ما یا طبیعت را به طور کامل از بین برده‌ایم یا آنرا تکه تکه کرده ایم، معادن و بخش کشاورزی در تغییر کاربری‌ها نقش مهمی را به عهده دارد ۵۰ تا ۶۰ درصد معادن ایران اصولا اقتصادی نیستند زیرا ماده خام برای حفظ منابع طبیعی کشور صادر می‌کند. لذا تنها راه حل تبدیل رویکرد اقتصاد منابع محور به اقتصاد خدمات محور است تا بتوان طبیعت را حفظ کرد.
