در راستای برگزاری سلسله جلسات ارائه گزارش عملکرد سال 1399 واحدهای تابعه سازمان، در جلسه‌ای که با حضور دکتر بازرگان معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، حجت‌الاسلام سعیدیان مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه، دکتر محمودی معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی، دکتر جوادی معاون پژوهش و فناوری، دکتر مویدی معاون سازمان و رئیس موسسه آموزش و ترویج، دکتر ولدان معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی و مدیران کل ستادی سازمان و دکتر جلیلی رئیس موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، دکتر سفیدکن معاون پژوهش و انتقال یافته‌ها و مهندس محمودیان معاون اداری، مالی و پشتیبانی مؤسسه بصورت وبینار در محل سازمان در اردیبهشت ماه 1399 برگزار شد گزارش عملکرد سال 1399 موسسه را ارائه نمود.
فعالیت ها و دستاوردهای شاخص موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1399
دکتر عادل جلیلی رئیس موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سخنان خود فعالیت‌ها و دستاوردهای شاخص موسسه در سال 99 را به شرح زیر معرفی نمودند:
1- ادامه مطالعات و تحقیقات مقابله با گرد و غبار و ماسه‌های روان کشور و نظارت بر عملیات مقابله با گرد و غبار در خوزستان
2- پیگیری برنامه اجرایی زراعت چوب و تولید قلمه از ارقام برتر صنوبر
3- حفاظت از ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی گیاهی کشور
4- تصویب دو پروژه اقتصاد مقاومتی گیاهان دارویی
5- ادامه اجرای طرحهای پایش عرصه های طبیعی (Inventory and Monitoring)
ادامه مطالعات و تحقیقات مقابله با گرد و غبار و ماسه‌های روان کشور و نظارت بر عملیات مقابله با گرد و غبار در خوزستان
دکتر جلیلی در بحث مطالعات گرد و غبار و ماسه‌های روان در خوزستان اظهار داشت که این مطالعات در سطح 770 هزار هکتار از کانونهای داخلی انجام شده و تدوین پروژه‌های اجرایی نهالکاری اعم از بوته‌کاری و درختکاری، قرق و مدیریت چرای دام، مرطوب سازی کانونهای بحرانی و حساس، مدیریت رواناب‌های سطحی و احداث بادشکن نیز در سطح 590 هزار هکتار صورت گرفته است.
مطالعات جامع کنترل گرد و غبار منطقه سیستان با رویکرد شناسایی و بررسی منشاء تولید گرد و غبار و ماسه‌های روان در این منطقه با مطالعه در زمینه هوا و اقلیم و هیدرولوژی و منابع آب صورت گرفت. این بررسی‌ها در سطح کل حوزه هیرمند و در زمینه‌های خاک‌شناسی و منابع اراضی، فرسایش، پوشش گیاهی، اقتصادی اجتماعی، فاضلاب شهری قابل بهره‌برداری برای کنترل پروژه‌های گردوغبار و تغییرات سطوح سیل‌گیری هامون‌ها صورت گرفت که سنتر مطالعات تدوین و در مرحله ارائه می‌باشد.
پیگیری برنامه اجرایی زراعت چوب و تولید قلمه از ارقام برتر صنوبر
دکتر جلیلی گفت: در راستای تهیه و تدوین برنامه ملی توسعه زراعت چوب، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور سه پروژه کلان زیر را اجرا شده است:
بررسی وضع موجود صنوبرکاریهای کشور از نظر کمی و کیفی :
در این بررسی با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای و عملیات میدانی پهنه‌بندی و نقشه اراضی زیر کشت صنوبرکاریهای کشور و همچنین وضعیت کمی و کیفی درختان سرپا صنوبرکاریهای کشور تعیین گردید. (2 پروژه ملی در 20 استان کشور)
پتانسیل یابی و تعیین مناطق توسعه زراعت چوب در کشور
در این پروژه با استفاده از شاخص‌ها و معیارهای مهم اقلیمی و اکولوژیکی اراضی قابل توسعه تعیین و نقشه محدوده‌های دارای پتانسیل تولید چوب به تفکیک هر استان تهیه گردید (2 پروژه ملی و 2 پروژه مستقل).
افزایش درصد نفوذ ارقام پر محصول و معرفی شده صنوبر از طریق تولید قلمه‌های شناسنامه‌دار
نتایج مساحی ارزیابی وضعیت کمی و کیفی تولید صنوبرکاریهای موجود کشور نشان داد که سطح فعلی صنوبرکاریهای کشور با نیاز چوب صنایع کشور فاصله دارد. رئیس موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با اذعان بر اینکه پتانسیل‌های زیادی در کشور وجود دارند که استفاده از آنها می‌تواند این فاصله را کم کرده و یا از بین ببرد. افزود: به همین منظور در سال 1399 برای دست‌یابی به بخشی از پتانسیل موجود در زمینه توسعه زراعت چوب چهار پروژه توسط موسسه در اراضی مستعد چوب در حاشیه رودخانه‌های دائمی خارج از شمال، اراضی غیر جنگلی در استان‌های شمالی کشور، در حاشیه کلان شهرها با استفاده از آب فاضلاب (برای 10 شهر بزرگ) و اراضی مستعد با استفاده از اکالیپتوس در استان خوزستان انجام شد که در مجموع مساحت 941 هزار هکتار اراضی مستعد بالقوه شناسایی گردید. همچنین تعداد 4.3 میلیون قلمه از ارقام برترصنوبر در هشت ایستگاه تحقیقاتی موسسه در سال 1399 تولید شده است و توسعه سطح زیر کشت صنوبر از نهادهای مختلف (سازمان جنگلها، شرکت آرین سعید، سازمان جهاد کشاورزی شهرری) نیز مورد پیگیری قرار گرفت.
حفاظت از ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی گیاهی کشور
دکتر جلیلی در موضوع حفاظت از ذخایر ژنتیکی و تنوع زیستی گیاهی کشور که شامل 2 طرح جامع، 8 پروژه ملی و 185 زیرپروژه بود، جمع‌آوری گیاهان گل‌دار و بی‌گل ایران و ثبت و مستند‌سازی و نگهداری آنها در هرباریوم مرکزی ایران و هرباریوم‌های استانی (414 هزار نمونه) را یکی از طرحهای این پروژه معرفی نمود. تعداد نمونه‌های جمع آوری شده در سال 1399 در هرباریوم مرکزی ایران 2500 نمونه بود که باعث تحول زیرساختی در هرباریوم مرکزی ایران (ساماندهی، توسعه و ایمن‌سازی) شد. ایشان در خصوص شناسایی گیاهان و تدوین فلور ایران گفت: از سال 1368 تا سال 1397 با مشارکت 55 دانشمند و پژوهشگرگیاه‌شناس کشور، جمعاً 149 تیره چاپ شد. از سال 1397 تا پایان سال 1399 شماره‌های آماده شده فلور ایران به 177 جلد رسیده که شامل 6317 گونه است.
وی از اتمام فاز اول طرح ملی تعیین جایگاه حفاظتی گیاهان ایران که شامل یک پروژه ملی و 41 زیر پروژه است در سال 1399 خبر داد و گفت: بر اساس شاخص‌های تدوین شده IUCN جایگاه حفاظتی گونه‌های گیاهی انحصاری، نادر و در معرض خطر انقراض ایران در مقیاس ملی مطالعه شد و گونه‌های بررسی شده تاکنون 3500 گونه است که 534 گونه در سال 96، 852 گونه درسال 97، 1640 گونه در سال 98 و 474 گونه در سال99 پژوهش و ارزیابی شده و این فاز طرح به اتمام رسیده است.
عادل جلیلی به طرح ملی غنی‌سازی گونه‌های گیاهی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران و باغ‌های اقماری برای افزایش غنای گونه‌ای گیاهان باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در قالب پروژه‌های تحقیقاتی و اقدام به تهیه گیاهان غیر بومی از طریق مبادله با باغ‌های گیاه‌شناسی دنیا اشاره کرده و اظهار داشت: با جمع‌آوری گونه‌های گیاهی بومی کشور در طی سال 99 موفق به کاشت 299 گونه (183 گونه از طبیعت ایران و 116 گونه از بذرهای ارسالی ازخارج) شده‌ایم.
وی با عنوان انتقال و اضافه‌شدن 349 نمونه بذر در سال 1399 به بانک ژن موسسه در قالب طرح ملی بانک بذر 1400 که به منظور جمع‌آوری بذر برای نگهداری در بانک ژن منابع طبیعی ایران در قالب 4 پروژه ملی و 40 زیرپروژه در دست اجرا بود گفت: در این طرح جامع 2897 نمونه از 1417 گونه گیاهی کشور تا سال 1399 جمع‌آوری و به منابع بانک ژن منابع طبیعی ایران در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور افزوده شده است و 349 نمونه بذر نیز در سال 99 به بانک ژن موسسه انتقال داده شده است.
تصویب دو پروژه اقتصاد مقاومتی گیاهان دارویی
دکتر جلیلی در ادامه، تصویب دو پروژه اقتصاد مقاومتی گیاهان دارویی در موسسه را با عناوین زیر معرفی نمود.
برنامه اول: تولید بذر، نهال و نشاء از ارقام اصلاح شده بومی و انحصاری گیاهان دارویی
وی در خصوص تولید بذر، نهال و نشاء از ارقام اصلاح شده بومی و انحصاری ایران به تعداد 50 رقم از 27 گونه گیاه دارویی (حاصل از نتایج تحقیقات) توسط موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور اشاره کرد که بر اساس سال‌ها تحقیق در خصوص کشت و اهلی‌کردن گیاهان دارویی و یافتن ارقام برتر در جمعیت‌های مختلف گیاهان بومی ایران، اقدام به کشت جمعیت‌های برتر از نظر کمیت و کیفیت، برای تولید بذر و نشا و آزادسازی این ارقام نموده است. از 51 رقم در دست تولید، 33 رقم مناسب برای کشت به صورت دیم در مناطقی با متوسط بارندگی 300 میلی متر و 4 رقم مناسب برای مناطق دیم پرباران (700 میلی متر) هستند.
نتایج اجرای این برنامه باعث افزایش درآمد تولید‌کنندگان، افزایش ورود محصولات گیاهان دارویی به بازارهای جهانی و افزایش سهم کشور از تجارت جهانی با تکیه بر مزیت‌های نسبی گیاهان دارویی بومی و انحصاری و استفاده از ارقام پرمحصول و با کیفیت از آثار و نتایج اجرای طرح می شود.
برنامه دوم: استاندارد کردن فرایند تولید با هدف تکمیل حلقه‌های پسین زنجیره گیاهان دارویی
دکتر جلیلی گفت استانداردسازی فرآیند تولید در سه فاز ایجاد پایلوت استاندارد اسانس‌گیری از گل محمدی، ایجاد پایلوت استاندارد اسانس‌گیری از سایر گیاهان معطر و ایجاد پایلوت برای تهیه عرقیجات گیاهی استاندارد اجرا شد که نتایج آن می‌تواند در افزایش ارزش افزوده این محصولات ارزشمند باشد.
اجرای طرحهای پایش عرصه‌های طبیعی
وی از اجرای طرحهای پایش عرصه‌های طبیعی کشور که مشتمل بر 4 طرح جامع، 14 پروژه ملی و 500 زیرپروژه خبر داد و گفت: این طرح‌‌ها شامل جنگل، مرتع، بیابان و آفات و بیماری‌ها می‌باشد که در این راستا می‌توان از طرح جامع سنجش و پایش جنگلها و درخت‌زارهای ناحیه صحارا-سندی، سنجش و پایش جنگل‌های ایران و تورانی، سنجش و پایش جنگل‌های هیرکانی و ارسباران، سنجش و پایش جنگل‌های زاگرس در زمینه جنگل، پایش اکوسیستم‌های مرتعی ایران در بحث مرتع، شناسایی و پایش منابع گردوغبار و ماسه‌های روان، پایش عوامل اقلیمی موثر بر گردو غبار، پایش روند خشکیدگی تالاب‌ها و نقش آنها در تولید گردو غبار، بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی موثر بر گردوغبار و ارزیابی خسارات اقتصادی آن در زمینه بیابان و در نهایت پایش آفات و بیماری‌های جنگلها و مراتع کشور در حمایت و حفاظت اشاره کرد.
فعالیت های راهبردی و انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
جلیلی در ادامه به نقش گروه‌های راهبردی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در تدوین طرحهای کلان، جامع و ملی: پایش، حفاظت از تنوع، تغییر اقلیم، ریزگرد اشاره کرد که این راهبردهای مدیریتی نیز باعث احیای جنگل‌های زاگرس، مدیریت آب، توسعه جنگل و تغییر کاربری اراضی شده و در برنامه‌های ملی توسعه زراعت چوب، حفاظت Ex-situ تنوع زیستی، گیاهان دارویی در اقتصاد مقاومتی، کنترل ریزگرد خوزستان و سیستان نیز موثر بوده است.
ایشان برنامه کمیته مشورتی تدوین برنامه‌های راهبردی موسسه در سال 1399 را به شرح زیر معرفی نمودند.
تشکیل جلسات کارگروه‌های راهبردی موضوعی یا موردی در امور مرتبط با منابع طبیعی
هر یک از کارگروه‌ها با حضور متخصصان و صاحبنظران پیشنهاد شده از طرف روسای کارگروه‌ها و ریاست محترم موسسه، دعوت به همکاری و برگزاری نشست‌های تخصصی و تبادل نظر پیرامون موضوعات گوناگون گردیدند. سوابق و اقدامات انجام شده در گذشته هریک از موضوعات کارگروه‌ها بررسی و در جهت تدوین برنامه‌های راهبردی مد نظر قرار گرفتند.
به منظور تدوین برنامه‌های راهبردی در هریک از کارگروه‌های فوق الذکر، با مدیران ارشد و متخصصان ذیربط رای‌زنی شد و از نظرات کارشناسی ایشان استفاده گردید. در مجموع، با برگزاری حدود 28 نشست با حضور مدیران ارشد، متخصصان و صاحبنظران، مسایل مختلف حوزه منابع طبیعی در سال 1399، مورد نقد و تحلیل قرار گرفت.
دکتر جلیلی فعالیت‌های ترویجی موسسه در سال 99 را شامل چاپ 14 نشریه فنی و 4 دستورالعمل فنی و همچنین دست‌نامه فنی، پوستر و نشریه ترویجی و 11سخنرانی ترویجی به شیوه ویدئو کنفرانسی معرفی کرده و اظهار داشت: در خصوص فعالیت‌های آموزشی و ترویجی با همکاری رسانه ملی برنامه‌هایی هم در زمینه توسعه زراعت چوب، آتش‌سوزی در جنگلها و ریزگردها و همچنین تخریب جنگلها ناشی از پسماندهای شهری و اهمیت آن با حضور محققین و اعضای هیات علمی موسسه تولید و پخش شده است.
وی در خاتمه از چاپ 28 جلد مجله علمی و 12 جلد کتاب توسط اعضای علمی موسسه در سال 1399 نیز خبر داد و گفت: از تعداد 626 مقالات علمی پژوهشی اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور تعداد 466 مقاله علمی پژوهشی داخلی و 160 مقاله ISI خارجی بوده است.
