رانش جاده‌های جنگلی در طرح جنگل‌داری لیوان و بنفش‌تپه، استان گلستان

پژمان پرهیزکار

عضو هیئت علمی بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور

اجرای عملیات حفاظتی و حمل و نقل در جنگل‌ها با احداث جاده‌های جنگلی امکان‌پذیر است. عدم وجود جاده‌های جنگلی، عملیاتی نظیر اطفا‌ء حریق و احیا و توسعه جنگل‌ها را مشکل و در مواردی غیرممکن خواهد کرد. به‌علاوه، عملیات جاده‌سازی حجم زیادی از هزینه‌های مدیریتی را به‌خود اختصاص می‌دهد. در صورت عدم مرمت به‌موقع، جاده به‌سرعت تخریب شده و هزینه‌ای به مراتب بیشتر را به‌دنبال خواهد داشت. بنابراین، تعمیر و نگهداری جاده‌های جنگلی امری ضروری است که باید به‌صورت سالانه انجام شود.

در مراحل اجرایی پروژه “بررسی و پایش مشخصه‌های روشنه در راشستان‌های مدیریت‌شده و مدیریت‌نشده” در پارسل‌های ۱۱۴ (شاهد) و ۱۱۵ (مدیریت‌شده) سری یک طرح جنگل‌داری لیوان و بنفش‌تپه در استان گلستان که از سال ۱۳۹۷ در حال اجرا است، رانش جاده‌های جنگلی مشاهده شد. در سال‌های پیش امکان دسترسی به پارسل‌های یاد‌شده از دو مسیر (جاده جنگلی) پایین (حدود ۱۵ کیلومتر جاده خاکی جنگلی) و بالا (حدود ۷ کیلومتر جاده خاکی جنگلی) امکان‌پذیر بود. بارندگی‌های شدید اوایل سال ۱۳۹۸ و عدم مرمت جاده و جوی‌های کناری و همچنین تجمع آب در داخل جاده، باعث رانش دامنه‌های خاکبرداری و خاکریزی شده بود. بنابراین، امکان دسترسی به پارسل‌ها از جاده پایین ناممکن و از جاده بالا با طی حدود یک ساعت پیاده‌روی امکان‌پذیر بود.

عدم مرمت جاده‌ها، حضور آب در داخل جاده و عدم پاکتراشی درختان حاشیه جاده، به‌طور مستقیم در رانش جاده‌ها اثرگذار هستند. به‌علاوه، در صورت ادامه این وضعیت به‌زودی سطح جاده به‌وسیله تمشک و سایر گونه‌های علفی پوشیده شده و مشکلات جدی را برای تردد در جاده‌ها به‌همراه خواهد داشت.

در حال حاضر به‌دلیل اجرای طرح استراحت جنگل (توقف بهره‌برداری) و نبود بودجه کافی، مرمت و نگهداری جاده‌های جنگلی در بسیاری از طرح‌های جنگل‌داری انجام نمی‌شود (به‌جز مواردی که مسیر به روستا منتهی شود). با عنایت به اهمیت جاده‌های جنگلی در زمان‌هایی نظیر آتش‌سوزی و همچنین هزینه‌های مالی و محیط‌زیستی احداث جاده‌های جدید، لازم است تا به‌سرعت تدابیر لازم در این خصوص اتخاذ شود.