به گزارش مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، “نشست هم‌اندیشی برنامه اقدام مشترک توسعه منابع‌طبیعی و آبخیزداری در ناحیه رویشی زاگرس“ در روز سه‌شنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۶ با حضور وزیر محترم جهاد کشاورزی، استانداران استان‌های زاگرسی، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، اعضای ستاد ملی مدیریت پایدار بوم‌سازگان زاگرس، رؤسای سازمان‌های جهاد کشاورزی و مدیران کل منابع طبیعی استان‌های مذکور به‌همراه جمعی از مدیران و مسؤولان استانی در سالن همایش‌های استانداری استان ایلام و به میزبانی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام برگزار شد.
در این همایش علاوه بر برسی وضعیت جنگل های مناطق زاگرس نشین، استان ایلام بعنوان یک الگوی موفق در امر جنگل کاری و حفظ منابع طبیعی تجارب خود را با مسئولان حاضر در همایش به اشتراک گذاشت.
تاکید وزیر جهاد کشاورزی بر ضرورت مشارکت مردم در حفظ، احیا و بهره برداری بهینه از عرصه های طبیعی کشور
مهندس محمود حجتی ضمن تبریک هفته جهاد کشاورزی و سالروز صدور پیام تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر تاسیس جهاد سازندگی و با قدردرانی از توجه به موضوع حفظ منابع طبیعی زاگرس، گفت: منابع آب و خاک سرمایه فوق العاده عظیمی هستند که خداوند در اختیار انسان قرار داده و خداوند قدرت خود را با خلقت آسمان و زمین و بارش باران و رویش گیاهان در قرآن توصیف می کند.
وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه مسیر طبیعت مشخص است و ما باید هم راستای آن حرکت کنیم، تصریح کرد: باید حاکمیت، مردم و طبیعت در یک راستا قرار گیریم زیرا بدون مردم نمی توانیم منابع طبیعی را حفظ و مدیریت کنیم و اگر ما فکر می کنیم مردم طبیعت را تخریب می کنند باید فکر مردم را با خود همراه کنیم. مشارکت مردم در حفظ و احیای منابع طبیعی هم منافع تبعی برای آنان دارد و هم حفظ منابع طبیعی منافعی برای محیط زیست و نسل های آینده خواهد داشت.
حجتی ادامه داد: تولید و کشت گیاهان دارویی سازگار با طبیعت، بدون فرسایش و تخریب زمینه ساز درآمد جوامع محلی است؛ در سر تا سر اقلیم متفاوت ایران سازگارترین گیاهان را در طبیعت داریم.
حجتی با اذعان به این که در مناطق مختلف در ارتباط با منابع طبیعی کارهای زیادی انجام شده است، یادآور شد: در استان ایلام در این زمینه در مقایسه با متوسط استان های کشور اقدامات خوبی شده است.
وی گفت: زایش درختان در عرصه های زاگرس کم است و عدم زایش بلوط زارهای منطقه یک مشکل بزرگ است که باید در تحقیقات و اجرا برای حل این مشکلات فکر شود.
حجتی با بیان این که باید تولید نهال و نهالکاری در عرصه ها برای توسعه جنگل ها داشته باشیم، تصریح کرد: باید با مردم و همراه با طبیعت حافظ سرمایه عظیم تجدید شونده خاک و آب و اقلیم باشیم.
حجتی یادآوری کرد: سال ۱۳۹۲ پدیده خشکیدگی جنگل های زاگرس را تهدید می کرد، اقدامات خوبی در این مدت انجام شد که باید این اقدامات ادامه یابد و همچنین به بحث زایش جنگل های بلوط نیز بپردازیم تا بتوانیم این عرصه را نگهداری کنیم.
در سال ۹۸ کاداستر تمامی اراضی جنگل‌های زاگرس پایان می یابد
رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در این نشست اعلام کرد: جنگل های زاگرس به دلیل اهمیت حیاتی از اولویت مهم این سازمان محسوب می شوند و در سال ۹۸ عملیات کاداستر تمامی اراضی جنگلی ۱۱ استان زاگرس‌نشین به پایان می رسد.
در ادامه این نشست، رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور از اجرای ۴۰۰ هزار هکتار عملیات آبخیزداری در سال ۹۸ در حوزه زاگرس خبر داد و گفت: در سال جاری ۱۱۰ هزار هکتار جنگل‌کاری در ۱۱ استان زاگرس نشین انجام می شود. میزان متوسط جنگل کاری در هر استان زاگرسی ۱۰ هزار هکتار تعیین شده است که البته استان ایلام به عنوان استان پیشرو اعلام نموده است در سال جاری تا ۳۰ هزار هکتار کاشت نهال را در این استان افزایش می‌دهد.
آقایی تامین بذر و جمع آوری آن را یکی از اولویت‌های منابع طبیعی برشمرد و گفت: تا کنون ۴۴۰۰ هکتار از ناحیه رویشی زاگرس برای بذرگیری شناسایی شده است.
رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در ادامه تصریح کرد: ۷۰ درصد آتش سوزی جنگلها و مراتع در حوزه زاگرس اتفاق می افتد البته با پیشگیری، برنامه ریزی و تلاش منابع طبیعی و مشارکت نیروهای نظامی، انتظامی، حمایت‌های قضایی، بسیج و جوامع محلی این آتش سوزی‌ها ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش پیدا کرده است که جای تقدیر دارد.
رییس سازمان جنگل ها همچنین اضافه کرد: برای بررسی مشکلات و نجات جنگل‌های زاگرس منابع طبیعی ۱۱ استان زاگرس‌نشین موظف شده‌اند هر ماه به صورت مستمر یک جلسه مشترک برگزار کنند و نتیجه تبادل نظر و اطلاعات برون رفت از مشکلات موجود را به ستاد سازمان جنگل ها اعلام نمایند.
فعالیت موثر و مثبت استان ایلام در جلب مشارکت عمومی در احیاء جنگل ها و مراتع و آبخیزداری
قاسم سلیمانی دشتکی، استاندار ایلام نیز در این مراسم گفت: در سطح استان در راستای جنگل کاری، بیابان زدایی، آبخیزداری کارهای بسیاری توسط منابع طبیعی انجام شده است که جای تشکر و قدردانی دارد. بیش از ۶۰ هزار هکتار از سطح استان جنگل کاری شده است. در بحث کنترل سیل هم بعد از سیل سال ۹۴ اقدامات بسیار موثری انجام شد خصوصا در دو سال اخیر فعالبت های بسیار خوبی در بحث پیشگیری از سیل انجام شد که نتیجه ی آن را در سیل فروردین امسال در استان شاهد بودیم. یکی از بزرگترین فعالیت های ما کنترل سیل در مسیرها بود؛ حدود ۲۰ پارک جنگلی چند منظوره در استان ایلام ایجاد شد.
فعالیت موثر و مثبت دیگر در استان ایلام جلب مشارکت عمومی در احیاء جنگل ها و مراتع و آبخیزداری و آبخوانداری بود.
وی افزود: در زاگرس شخم طولی کوهپایه ها یک خطر جدی برای منابع طبیعی و فرسایش خاک است چرا که برای یک میلیمتر تولید خاک ۶۰ سال نیاز است و ما با این کار سالانه ۴ میلیمتر خاک را از بین می بریم. متاسفانه برخی مردم جنگل را به خاطر سوخت، مراتع را به خاطر درآمد بیشتر به طمع کشت غلات با شخم‌های غیراستاندارد تخریب کرده‌اند که امر این روند ادامه داشته باشد تا چند سال آینده مراتع و جنگلها را کاملا از دست خواهیم داد.
تمرکز حاکمیت و همگرایی ملی بر رشد اقتصادی و تولید ثروت تنها کلید خروج از بحرانهای اقتصادی و محیط زیستی.
رئیس موسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور در نشست هم‌اندیشی برنامه اقدام مشترک توسعه منابع‌طبیعی و آبخیزداری در ناحیه رویشی زاگرس اظهار داشت: تمرکز حاکمیت و همگرایی ملی بر رشد اقتصادی و تولید ثروت تنها کلید خروج از بحرانهای اقتصادی و محیط زیستی کشور است.
دکتر عادل جلیلی مهمترین متغیرهای تأثیرگذار در زاگرس را علاوه بر تغییر اقلیم، تخریب‌های اتفاق افتاده در رویشگاههای طبیعی و تغییر کاربری اراضی در عرصه های طبیعی در پروژه های عمرانی و توسعه ای، توسعه شهری و توسعه اراضی کشاورزی عنوان کرد. ایشان زراعت در زیراشکوب جنگل، زراعت دیم در شیبهای بیشتر از ۱۲%، چرای بی رویه دام، فرسایش خاک توسط روان آبها و سیل و برداشت چوب و سایر بهره برداری ها را از جمله تخریب‌های اتفاق افتاده برشمردند.
بحران اکولوژیک در بوم سازگان زاگرس
استاد پژوهش مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، مهمترین بحران اکولوژیگ در زاگرس، را ازبین رفتن یکپارچگی رویشگاههای جنگلی و مرتعی، کاهش شدید ظرفیت اکولوژیک بستر رویشگاه، کاهش شدید ظرفیت نگهداری آب، عدم امکان استقرار زادآوری در بستر جنگل، زوال تدریجی بوم سازگان و فرسایش و انقراض تنوع زیستی عنوان کرد و تصریح کرد: فرسایش و انقراض تنوع زیستی شامل ابتدا میکرو اورگانیسیم‌های خاک، گونه‌های جنگلی، و در نهایت انقراض گونه‌های جانوری و… است. کهنسالی درختان، شاخه زادی، بروز و طغیات آفات و بیماریها و آتش سوزی از جمله نمودهای زوال تدریجی بوم‌سازگان می‌باشد.
راهبرد پیشنهادی برای زاگرس
رئیس موسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور راهبردهای پیشنهادی مؤسسه متبوع خویش را برای زاگرس در دو مقیاس بیان کرد:
در مقیاس عرصه های طبیعی، اقداماتی از قبیل اعمال حاکمیت ملی بر عرصه های جنگلی و مرتعی (کاداستر و تدوین طرحهای جنگلداری و مرتعداری)، اعمال رویکرد حفاظتی و توسعه ذخیره گاهها، جذب رطوبت در مقیاس رویشگاهی، برنامه غنی سازی جنگل، پیگیری برنامه توسعه جنگل و حذف تدریجی زراعت زیراشکوب و چرای دام در جنگل را بسیار مهم و حیاتی برشمرد. ایشان بیان داشتند که رویکرد حفاظتی، کم هزینه ترین و طبیعی ترین روش احیا است و بسهولت می‌تواند اجرایی شود.
و در مقیاس توسعه ای، نیز توجه به موارد زیر را بسیار مهم و کارگشا خواندند:
توسعه منابع محور رویکرد مناسبی برای توسعه نیست.
بخش کشاورزی تنها مسئول تامین نسبی امنیت غذایی کشور است.
بخشهای خدماتی و صنعت مسؤول تامین اشتغال و تولید ثروت هستند.
خدمات بر مزیتهای نسبی کشور بویژه در گردشگری و ترانزیت کالا و مسافر متمرکز شود.
صنایع با فاصله گرفتن از مونتاژ و وابستگی به نفت بر دانش و فن آوری متمرکز شود.
با انتخاب رویکرد حفاظتی در عرصه های طبیعی کشور بر خدمات محیط زیستی این عرصه ها تمرکز شود.
وی اضافه کرد: سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع از سال گذشته نشست‌های موثری را با یکدیگر داشته‌اند که این برنامه‌ها زمینه‌ساز همگرایی مطلوبی میان این مجموعه بوده است. با در کنار هم قرار گرفتن سه مجموعه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور و پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و همسو شدن این سه مجموعه می‌توان به یک مجموعه منسجم در تصمیم‌گیری و مدیریت منابع طبیعی رسید.
وی طرحهای کلان پژوهشی این موسسه را مبنای اقدامات و فعالیت‌های سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری دانست و گفت: در ارتباط با تهدیدها و چالش‌های اساسی در عرصه جنگل می‌توان به تغییر اقلیم، زوال اکوسیستم، تغییرکاربری و ریزگرد اشاره کرد که بر همین اساس طرحهای کلان پژوهشی بسیاری توسط موسسه انجام گرفته است که می‌توان به طرح جامع تحقیقاتی ریزگرد، زراعت چوب، طرح جامع حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی، گیاهان دارویی، پایش عرصه‌های طبیعی کشور، طرح جامع توسعه جنگل و طرح جامع احیای مراتع کشور اشاره کرد.
همچنین در این برنامه، آقای دکتر احمدی، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام درخصوص وضعیت جنگل‌های استان و اقدامات انجام شده در این حوزه گزارشی ارائه نمودند.
خشکیدگی ۴۵۰هزارهکتاری جنگل های زاگرس
در ادامه این نشست، فربیرز غیبی، دبیر ملی ستاد جنگل های زاگرس گفت: بیش از ۴۵۰ هزار هکتار از جنگل های بلوط زاگرس دچار خشکیدگی شده اند. زاگرس بزرگترین ناحیه رویشی و جنگلی کشور با وسعت بیش از ۶ میلیون هکتار است و بیش از ۸۰ درصد جمعیت عشایری کشور در این منطقه بسر می برند. حدود ۴۰ درصد منابع آبی کشور در مناطق جنگلی زاگرس تامین می شود و از نظر طبیعت بکر ، زیبا و حیات جانوری و گیاهی در کشور بسیار حایز اهمیت است.
دبیر ملی ستاد جنگل های زاگرس ادامه داد: با توجه به اهمیت جنگل های زاگرس خشکیدگی به دلیل طغیان آفت ها و امراض جنگل و آتش سوزی تهدیدی برای این عرصه های طبیعی این منطقه است.۷۰ درصد عوامل خشکیدگی شناسایی و برنامه های جامعی برای کنترل و مهار ان تدوین و در حال اجراست. در سطح ۲۰ هزار هکتار از مناطق زاگرس عملیات جنگل کاری آغاز شده و استان ایلام از این منظر بسیار پیشگام و موفق بوده است.
وی از شروع برنامه غنی سازی جنگل های زاگرس در کشور خبر داد و گفت: منابع طبیعی جنگل های زاگرس از اهمیت بسزایی برخوردار است و اعتبارات خوبی برای طرح های احیا و حفظ و توسعه و غنی سازی جنگل اختصاص یافته است.
در ادامه، استانداران زاگرس نشین به ارائه گزارشی از وضعیت منابع طبیعی استان خود و فعالیت‌های انجام شده در سال ۱۳۹۷ و همچنین بهار ۱۳۹۸ پرداختند.
شایان ذکر است که در این نشست، سرکار خانم دکتر فاطمه سفیدکن، معاون پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، آقای دکتر خسرو ثاقب‌طالبی، مدیر امور بین‌الملل مؤسسه و آقای مهدی دکتر پورهاشمی، رئیس بخش تحقیقات جنگل مؤسسه نیز به عنوان نمایندگان مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور حضور داشتند.
منابع خبر:
- پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور
- پایگاه اینترنتی اداره کل منابع طبیعی استان ایلام
- پایگاه اطلاع رسانی استانداری ایلام
- سایت خبرگزاری فارس
- سایت خبرگزاری راسان خبر ایلام
