با توجه به اينكه همكاري با سازمان‌ها و آژانس‌هاي بين‌المللي از جمله جايكا داراي فرآيند مشخص و زمانبندي‌شده است، ضرورت دارد به‌منظور استفاده بهينه از فرصت‌ها و كاهش مشكلات پيش‌رو در مراحل مختلف تدوين، ارسال و پذيرش درخواست‌ها، پژوهشگران محترم از روند همكاري‌ها آگاهي كافي داشته باشند. در همين راستا، دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌هاي بین‌المللی سازمات تات، يك كارگاه آموزشي با عنوان “تعیین اولویت و تنظیم فرم‌هاي همکاري با جایکا” در تاريخ 13 بهمن ماه 1400 برگزار كرد. در اين كارگاه آموزشي توضيحاتي در مورد آژانس بين‌المللي جايكا و نحوه همكاري با آن به شرح ذيل توسط خانم دكتر زهرا زماني داده شد.
دولت ژاپن در سال 1974 به‌منظور ارتقاي همكاريهاي بين‌المللي در زمينه توسعه اقتصادي و اجتماعي براساس قانون همكاريهاي بين‌المللي، مبادرت به تأسيس يك آژانس همكاريهاي بين‌المللي با نام جايكا (JICA: Japan International Cooperation Agency) نمود. در واقع، جايكا (JICA) يك سازمان دولتی مستقل بین‌المللی در ژاپن است که در زمینه توسعه و رشد فناوری به دولت ژاپن و همچنین سایر کشورها به ويژه كشورهاي در حال توسعه کمک می‌کند. اين كمكها كه سعي دارد در برطرف كردن مشكلات جهاني مشاركت نمايد شامل كمك به ژاپني‌هاي مستقر در آمريكاي لاتين، كمك به بخش‌هاي دولتي و خصوصي كشورهاي ديگر در راستاي انجام پروژه‌هاي مشترك، سرمايه‌گذاري در كشورهاي توسعه‌نيافته مانند آفريقاي جنوبي و همچنين دادن بورسيه‌هاي تحصيلي است. در واقع كمك‌هاي جايكا را مي‌توان به سه دسته كلي شامل كمك‌هاي بلاعوض، كمك‌هاي مشاركتي كه براي كشور ژاپن نيز منفعت دارد و سرمايه‌گذاري غيرمستقيم تقسيم‌بندي كرد. عمده فعاليت‌هاي جايكا در دو قاره آسيا (به علت هم قاره بودن با اين آژانس و عدم پيشرفت تكنولوژي در برخي از كشورهاي اين قاره) و آفريقا (به علت توسعه‌نيافتگي و فقر زياد) متمركز شده است.
مهمترين قسمت همكاريهاي جايكا كه براي سازمان تات حائز اهميت است قسمت همكاري فني (TCP: Technical Cooperation Program) اين آژانس است. همكاري فني يك اصطلاح كلي براي توصيف كمك‌هاي عملي جايكا به كشورهاي در حال توسعه است كه فهرست موضوعات آن شامل آموزش، توسعه بخش خصوصي، سلامتي، توسعه كشاورزي، منابع آب، حفاظت از محيط‌زيست، شيلات، ايجاد صلح، حمل و نقل، انرژي و معدن و … است. براي پاسخگويي به نيازهاي گسترده‌اي كه در كشورهاي در حال توسعه وجود دارد، همكاري فني جايكا از توسعه منابع انساني، تحقيق و توسعه، انتشار فناوري و توسعه چارچوب‌هاي نهادي ضروري براي توسعه اقتصادها و جوامع با اعزام كارشناسان، پذيرش فراگيران آموزش و ارائه تجهيزات حمايت مي‌كند.
جايكا براي انجام فعاليت‌هاي خود جهان را به محدوده‌هاي جغرافيايي ذيل تقسيم‌بندي كرده است كه علت اين تقسيم‌بندي مشخص نیست چون با تقسيم‌بندي جغرافيايي همخواني ندارد:
ذكر اين نكته حائز اهميت است كه همكاري جايكا فقط محدود به سازمان تات نيست بلكه اين آژانس بين‌المللي با بخش‌هاي دولتي و خصوصي متعددي همكاري دارد و همچنين پذيرش درخواست‌هاي ارسال شده به جايكا محدوديت‌هايي دارد. از جمله پروژه‌هاي مشترك انجام شده و يا در حال انجام بين جايكا و ايران مي‌توان به پروژه‌هاي “توسعه ظرفيت در آلودگي هوا”، “ظرفيت‌سازي براي طرح مديريت و كاهش خطر بلاياي محلي”، “بهبود تجهيزات تجزيه و تحليل آلودگي هوا” و “بهسازي تجهيزات پزشكي اجرا شده” در كلان‌شهر تهران، پروژه “توسعه ظرفيت مديريت مشاركتي جنگل و مرتع در حوضه كارون” در استان خوزستان، پروژه “ايجاد سيستم مديريت مشاركتي آب” در استان گلستان، پروژه “مديريت اكولوژيك تالاب انزلي”، پروژه “بهبود خدمات پزشكي در جمهوري اسلامي ايران از طريق مدل‌هاي مديريت پزشكي ژاپن” و پروژه “طرح جامع كاهش گازهاي گلخانه‌اي براي وزات نفت” اشاره كرد.
همچنين در راستاي كمك‌هاي جايكا و ايران به بازسازي كشور افغانستان، تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌اي بين سازمان تات، جايكا و وزات زراعت، آبياري و مالداري افغانستان در زمينه انتقال دانش فني توليد برنج توسط سازمان تات به افغانستان با حمايت مالي جايكا منعقد و طي سال‌هاي 2011 تا 2019 در قالب دو پروژه به نام‌هاي Third Country Training Project و Rice Improvement Project in Afghanistan براي 7031 نفر از كارشناسان و محققان افغاني در مركز ترويج و توسعه تكنولوژي هراز برگزار شد. انتخاب فراگيران، هزينه‌هاي بليط و اعزام اساتيد ژاپني و تامين برخي از تجهيزات آموزشي موردنياز برعهده جايكا و تهيه متون آموزشي، تدريس و نيز فراهم نمودن فضا و امكانات آموزشي، اقامتي و رفاهي و نيز بازديدهاي علمي، ارزشيابي و برگزاري آزمون‌هاي مربوطه برعهده ايران بود. در حال حاضر نيز دو عنوان پروژه از طرف سازمان تات به جايكا پيشنهاد شده است كه در دست بررسي است.
عمده فعاليت‌ها و برنامه‌هاي اجرا شده سازمان تات با جايكا در سال 1400 شامل موارد ذيل است:
- برگزاري 5 كارگاه آموزشي مشترك توسط سازمان با همكاري جايكا و دانشگاه توتوري ژاپن با هدف آشنايي طرفين با فعاليت‌ها، توانمندي‌ها، امكانات و زمينه‌هاي همكاري
- برگزاري دوره آموزشي فراتسهيل‌گري براي كارشناسان دفتر توسعه فعاليت‌هاي زنان
- حضور 3 نفر از محققان ايراني به عنوان ناظر در دوره آموزشي 2021 دانشگاه توتوري
- نشست‌هاي بررسي پروژه انزلي با دفتر جايكا و محيط‌زيست
- برگزاري نشست همكاري با تاجيكستان با همكاري جايكا
براي ارائه پروژه‌هاي پيشنهادي به جايكا بايد به 5 مورد حائز اهميت توجه داشت:
- اولويت‌هاي جايكا در ايران براي همكاري كه شامل بهبود معيشت روستائيان، مديريت محيط‌زيست و آب و بهداشت و سلامتي است.
- طرح‌هاي كلان سازماني
- برنامه‌هاي توسعه پايدار سازمان ملل متحد
- عدم موازي‌كاري با ساير سازمان‌ها و بدنه دولت
- رعايت مسائل سياسي- امنيتي در مورد محل اجراي پروژه و حفظ محرمانگي داده‌ها در پروژه‌ها
لذا با توجه به نكات فوق مي‌توان پروژه‌اي را تنظيم و براي بررسي به جايكا ارسال كرد كه مراحل آن به شرح ذيل است:
- ارسال فرم درخواست پروژه تكميل شده به زبان فارسي و انگليسي به دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌هاي بین‌المللی سازمات تات
- ارسال فرم درخواست پروژه تكميل شده به زبان فارسي و انگليسي به وزارت متبوع براي ارسال به سازمان برنامه و بودجه (مرجع ملي همكاري با جايكا)
- در صورت تائيد، ارسال براي وزات امور خارجه، پس از تائيد ارسال به سفارت ژاپن در تهران (در صورت عدم تائيد ارجاع به سازمان برنامه و متعاقب آن دستگاه مربوطه)
- ثبت در سامانه جايكا
- اعلام نتيجه قطعي
درواقع بايد توجه داشت كه فرآيند درخواست تا تائيد درخواست اجراي پروژه توسط جايكا فرآيندي نسبتا طولاني است. دركل، فرايند درخواست تا اجراي پروژه با همكاري جايكا طبق چارت ذيل مي‌باشد:
در پايان كارگاه آموزشي، پرسش و پاسخ شركت‌كنندگان در وبينار پيرامون مسائل مطرح شده انجام شد.
