موضوع مدیریت پایدار جنگلهای شمال ایران به لحاظ ارزش و اهمیت بی‌بدلیل این منابع پیوسته مورد توجه ویژه دولتمردان، صاحب نظران، اساتید دانشگاهی، پژوهشگران و برنامه‌ریزان توسعه اقتصادی اجتماعی کشور قرار داشته است. در این رهگذر جامعه مهندسان مشاور ایران در جهت توسعه و تعمیم فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی و بهره‌گیری عادلانه و پایدار از ظرفیت‌های زیست محیطی و همچنین احترام و التزام به رعایت اخلاق حرفه‌ای در بین همکاران مشاور عضو جامعه مبتنی بر رعایت ضوابط و معیارهای اصول توسعه پایدار در طراحی و برنامه‌ریزی به منظور مدیریت و بهره‌گیری از منابع طبیعی مبادرت به برگزاری همایش مدیریت پایدار و توسعه جنگلهای شمال کشور نمود. این همایش در روز دوشنبه مورخ ۲۶/۸/۹۳ با حضور بیش از ۱۵۰ نفر از استادان دانشگاه، پژوهشگران، انجمن‌های علمی، سازمان‌های مردم نهاد، مدیران و کارشناسان اجرایی و همچنین اعضا جامعه مهندسان مشاور در محل سالن جامعه مهندسان مشاور در تهران برگزار شد.
ابتدا جناب آقای مهندس هرمزد رامینه، ریاست شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران، ضمن خوشامدگویی، اهداف جامعه مهندسان مشاور ایران را در برگزاری گردهمایی مربوط به مسائل منابع طبیعی و محیط‌زیست در سال‌های اخیر تبیین نمودند.
سپس سخنرانان مدعو در ۸ موضوع به شرح زیر نسبت به ارائه مقاله در قالب سخنرانی و با نمایش اسلاید اقدام نمودند.
· تبیین سیاست‌های کشور درباره‌ی جنگلهای شمال توسط جناب آقای مهندس خدا کرم جلالی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و ریاست سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور
· سیمای جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی توسط جناب آقای دکتر رامین رحمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
· جنگل‌ها و توسعه؛ نگاه جهانی، نگرش ملی توسط جناب آقای دکتر عادل جلیلی، رئیس موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور
· اقتصاد سبز و ارزش‌گذاری جنگلهای شمال کشور توسط جناب آقای دکتر حشمت الواعظین، عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
· جنگل‌ها شمال و اسناد فرا دست توسط جناب آقای دکتر شمس‌الدین شریعت ن‍ژاد، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی
· برنامه‌های اجرایی و طرح‌های جنگلداری، تهدیدها و فرصت‌ها توسط جناب مهندس بهزاد انگورج، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور
· چالش‌های مدیریتی جنگل‌ها، الزامات و نیازها توسط جناب آقای مهندس مصطفی عبدالله پور از مدیران اسبق دفتر جنگلداری سازمان جنگل‌ها، مراتع و بخیزداری
· جنگلهای شمال و توسعه توسط جناب آقای دکتر شامخی، استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
در جلسه پایانی، در میزگردیی که تا ساعت ۱۹:۳۰ ادامه یافت، مسائل و موضوعات مختلف توسعه و مدیریت پایدار جنگلهای شمال کشور مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
مهمترین نظرات و پیشنهادات مطروحه به شرح زیر مورد توصیه و تاکید قرار گرفت:
۱٫ با توجه به اینکه جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی واقع در دامنه‌های شمالی البرز از نظر موقعیت، ساختار و تنوع در زمره جنگلهای قدیمی بوده و واجد ارزش‌های بی‌نظیر اکولوژیکی و تنوع زیستی در سطوح ملی و بین المللی است، لذا تاکید گردید که می‌باید رویکرد حفاظتی در مدیریت این جنگل‌ها در الویت قرار گرفته و برای احیا و توسعه این جنگلهای طبیعی و تولیدی، مدیریت پایدار جنگل
(Sustainable forest management) با نگرش اکوسیستمی مورد توجه خاص طراحان و برنامه‌ریزان قرار گیرد.
۲- وارد آمدن مجموعه‌ای از فشارها و تنش‌های طبیعی و انسانی در یک دوره نسبتاً طولانی منجر به ایجاد ناپایداری در اکوسیستم‌های جنگلی شمال کشور گردیده است.لذا تاکید گردید که جنگلهای این ناحیه رویشی بر اساس توان تولید به مناطق مدیریت اکولوژیک تقسیم‌بندی شوند و بر اساس سه رویکرد مدیریتی شامل حفاظت، اصلاح و تولید برای آنها طرح مدیریت منابع جنگلی تهیه شود.
۳- ضرویست نظام مدیریت و ارزیابی جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی با استفاده از شاخص‌های مورد استفاده در فرآیند‌های جهانی، بویژه فرآیند خاور نزدیک بومی‌سازی شده و از این دستاورد برای ارزیابی وضعیت این جنگل‌ها استفاده گردد
۴- نظر به از دست دادن یکپارچه جنگل‌ها شمال کشور و خطر جزیره‌ای شدن آن توصیه گردید که یکپارچگی این جنگل‌ها حفظ و تامین شده و در قالب طرح‌های مدیریت منابع جنگلی و چند منظوره با در نظر گرفتن حفاظت از تنوع زیستی تحت مدیریت قرار گیرد.
۵- تاکید گردید که شرح خدمات و دستور‌العمل تهیه طرح‌های جنگلداری بر مبنای راهبرد‌های مدیریتی نوین جنگلداری مورد بازنگری قرار گرفته و برای کل جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی حسب وضعیت جنگل‌ها دستور‌العمل‌های مناسب تدوین و بر آن اساس در یک دوره پنج ساله طرح مدیریت منابع جنگلی و چند منظوره تهیه گردد.
۶- با توجه به فراتر بودن مرزهای اکولوژیک این جنگل‌ها از میزان کنونی، تاکید گردید سطوح این جنگل‌ها از طریق جنگل‌کاری در نقاط خالی و بیشه‌زارها تا مرز اکولوژیک و حداقل تا میزان ۲٫۴ میلیون هکتار توسعه یابد.
۷- در راستای تامین منابع سلولزی مورد نیاز صنایع چوب و کاغذ، توصیه گردید موانع موجود در توسعه جنگلهای دست کاشت و زراعت چوب برطرف شده و کاشت گونه‌های مناسب و سازگار سریع الرشد (Fast growing species) در شمال کشور و سایر مناطق به عنوان یک راهبرد محور با توجه ویژه به مشارکت، اعطای تسهیلات بانکی مورد عنایت خاص دستگاه‌های مسئول قرار گیرد.
۸- با تاکید بر اینکه حضور دام در جنگل و وجود دامداری‌های سنتی در جنگلهای شمال اصولاً فعالیت‌های جنگلداری علمی در تضاد است، پیشنهاد‌گردید تا برنامه‌های قبلی خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل‌نشینان مورد ارزیابی قرار گرفته و رویکردهای نوینی در این باره اتخاذ گردد.
۹- توسعه جنگلداری مشارکتی با توانمندسازی جوامع محلی و جنگل‌نشینان و مشارکت آنها در همه فعالیت‌های ربوط به جنگل اعم از سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، اجرا، حفاظت و نیز حمایت قانونی جهت گسترش تهاونی‌ها و تقویت بخش خصوصی مورد تاکید قرار گرفت.
۱۰- توسعه فعالیت‌های مشارکتی مرتع‌داری و جنگل‌کاری در حوزه آبخیز بالا۲دست مناطق جنگلی ناحیه رویشی هیرکانی مورد تاکید قرار گرفت.
۱۱- رعایت ملاحظات زیست محیطی و اکولوژیک در توسعه و استقرار واحدهای صنعتی و تولیدی واحدهای خدماتی از جمله گردشگری در حوزه‌های جنگلی در سرتاسر ناحیه رویشی هیرکانی با توجه ویژه به ارتقا سطح زندگی ساکنان داخل جنگل و شهرهای اطراف مورد تاکید قرار گرفت.
۱۲- توصیه گردید به منظور کاهش فشار بهره‌برداری از جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی راهمکارها و تسهیلات لازم برای واردات مواد اولیه صنایع چوب فراهم شده و تنگناهای قرنطینه‌ای مرتفع گردد.
۱۳- تاکید گردید با توجه به ضرورت تغییر در نحوه فعالیت‌های گذشته، تغییرات برنامه‌ریزی، شیوه تهیه طرح، انتخاب روش‌های اجرایی و مدیریت بر جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی بر مبنای نقد و ارزیابی اقدامات گذشته، صوت گیرد، همچنین پس از مشخص شدن نکات مثبت و منفی حاصله از نتایج ارزیابی اقدامات گذشته تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری لازم اتخاذ کردد.
۱۴- با توجه به ضرورت اعمال رویکردهای نوین در مدیریت پایدار منابع جنگلی شمال کشور لزوم قانون گذاری و رفع موانع قانونی برای اعمال این مدیریت مورد تاکید قرار گرفت.
۱۵- لزوم توجه خاص به انجام پژوهش و تحقیقات در جنگلهای شمال کشور توسط موسسات تحقیقاتی و پژوهشی مورد تاکید قرار گرفت.
۱۶- اعمال سیاست‌های جامع تامین، توزیع و مصرف حامل‌هایی انرژی و بهره‌گیری از انرژی‌های نو برای تامین نیازهای جنگل‌نشینان با تاکید بر مشارکت جوامع محلی و تشکیل صندوق‌های توسعه جنگل‌نشینان مورد تاکید قرار گرفت.
۱۷- تاکید می‌گردد سیستم‌های مدیریت اطلاعات با هدف پشتیبانی منابع لازم برای پایش و ارزیابی مستمر ویژگی‌های کمی و کیفی در جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی استقرار یابد.
۱۸- تاکید گردید که مساحت ذخیره‌گاه‌های جنگلی و مناطق چهار‌گانه حفاظت شده در جنگلهای شمال کشور مبتنی بر دستور العمل‌های جهانی و ضوابط زیست محیطی افزایش یابد.
۱۹- پیشنهاد گردید از قطعه قطعه شدن عرصه‌های جنگلی ناحیه رویشی هیرکانی به طور جد پیشگیری و ممانعت به عمل آمده و نسبت به حفظ اکوسیستم و گونه‌های نادر آن اقدامات اساسی معمول گردد.
۲۰- پیشنهاد شد در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها از دانش، تحربه و توان فنی شرکت‌های مهندسان مشاور و مجریان طرح‌ها و سازمان‌های مردم نهاد تخصصی استفاده گردد.
۲۱- ضروری است ضوابط و معیارهای فعلی انتخاب مهندسین مشاور و پیمانکاران برای تهیه و اجرای طرح‌های جنگلداری مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاح گردد
۲۲- با توجه به قرار گرفتن در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشور شرکت کنندگان در این همایش از دولت محترم و مجلس شورای اسلامی و نظام برنامه‌ریزی کشور موکداً در خواست نمودند که جهت تدوین احکام لازم برای تامین منابع و امکانات مورد نیاز برای اعمال مدیریت پایدار بر جنگلهای ناحیه رویشی هیرکانی و نیز تقویت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان متولی مدیریت این منابع در برنامه ششم اقدامات باسته‌ای معمول گردد.
