نگارش: مرضیه علی نژاد
آیا تا به حال در دوران کودکی به نور زیبای کرم‌های شب‌تاب در شب‌های گرم تابستان توجه کرده‌اید؟ متأسفانه امروزه جمعیت این حشرات منحصر به فرد به دلایل مختلف از جمله نابودی زیستگاهشان بسیار کاهش یافته است.
کرم‌های شب‌تاب معمولاً به رنگ سیاه یا قهوه‌ای و دارای بدنی کشیده هستند. آن‌ها برخلاف بسیاری از انواع سوسک‌ها دارای بدن نرمی هستند. زمانی که از بالا به کرم‌های شب‌تاب نگاه می‌کنید، به نظر می‌رسد که سر خود را زیر یک سپر بزرگ مخفی کرده‌اند. این خصوصیت (پروتونوم رشد‌یافته) از ویژگی‌های خانواده Lamprydiae است.
جنس ماده (سمت راست) و جنس نر (سمت چپ) کرم‌های شب‌تاب
لارو کرم شب‌تاب در مکان‌های مرطوب و تاریک در زیر خاک، زیر پوست درختان و حتی در مناطق باتلاقی زندگی می‌کند. لاروها نیز همانند افراد بالغ گونه خود می‌درخشند. در واقع کرم شب‌تاب در تمام مراحل چرخه زندگی خود نور تولید می‌کند.
طبقه بندی
سلسله: Animalia
شاخه: Arthropoda
رده: Insecta
راسته: Coleoptera
خانواده: Lampyridae
رژیم غذایی
بیشتر کرم‌های شب‌تاب بالغ فعالیت تغذیه‌ای ندارند. لاروهای کرم شب‌تاب در خاک زندگی می‌کنند و از حلزون‌ها، راب‌ها، کرم‌های خاکی و سایر موجودات خاکزی تغذیه می‌کنند. آن‌ها با تزریق آنزیم‌های گوارشی خود به بدن طعمه، محتویات بدن آن را تجزیه کرده و سپس بقایای مایع طعمه را مصرف می‌کنند. لارو برخی از کرم‌های شب‌تاب از کنه‌ها یا گرده گل‌ها تغذیه می‌کنند.
لارو کرم شب تاب
چرخه زندگی
کرم‌های شب‌تاب معمولاً در خاک‌های مرطوب تتخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌ها پس از چند هفته تفریخ شده و لاروهای نوظهور زمستان‌گذرانی می‌کنند. کرم شب‌تاب ممکن است چندین سال در مرحله لاروی باقی بماند. این حشرات در بهار تبدیل به شفیره می‌شوند. افراد بالغ پس از ده روز تا چند هفته از شفیره خارج می‌شوند.
چرخه زندگی کرم شب تاب
سازگاری و دفاع ویژه
کرم شب‌تاب بیشتر به دلیل خصوصیت تولید نورشان شناخته می‌شوند. نرها به منظور جلب توجه مادها از انتهای شکم خود نور با الگوهای خاصی نور تولید می‌کنند. افراد جنس ماده با بازگرداندن الگوهای نوری نرها آن‌ها را در تاریکی به سمت خود هدایت می‌کنند. کرم‌های شب‌تاب ماده ممکن است شبیه به لاروها به نظر برسند، با این تفاوت که دارای چشمان مرکب هستند.
بعضی از افراد جنس ماده سایر گونه‌هایLampyridae از این رفتار جفت‌یابی برای اهداف شوم خود استفاده می‌کنند. این حشرات به طور هدفمند الگوهای نوری گونه‌ی دیگر را تقلید می‌کنند و نرهای آن گونه را فریب می‌دهند و از آن‌ها تغذیه می‌کنند! بدن کرم شب‌تاب نر غنی از مواد شیمیایی دفاعی است، که حشرات ماده متخاصم برای محافظت از تخم‌های خود از آن‌ها تغذیه می‌کنند.
بسیاری از کرم‌های شب‌تاب ها از ترکیبات دفاعی خود برای دور کردن شکارچیان خود مانند عنکبوت‌ها و یا پرندگان استفاده می‌کنند. این ترکیبات دفاعی استروئیدی lucibufagins نامیده می‌شوند و سبب استفراغ شدید در شکارگر می‌شوند.
محدوده پراکنش
کرم‌های شب‌تاب در هر مناطق معتدل و گرمسیری در سراسر جهان یافت می‌شوند. تاکنون در حدود 2000 گونه از خانواده Lampyridae در سطح جهان شناخته شده‌اند.
منابع
1- Hadley, Debbie. “Fireflies, Family Lampyridae.” ThoughtCo, Aug. 27, 2020, thoughtco.com/fireflies-family-lampyridae-1968148
