نشت مشترک بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور و بخش دفتر امور بیابان سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور با موضوع بررسی روش‌های تعیین قلمرو بیابان‌های ایران برگزار گردید.
در راستای تقویت و توسعه زمینه‌های همکاری مشترک بین بخش‌های اجرا و تحقیقات بیابان و با هدف بهره‌گیری و انتقال یافته‌های تحقیقاتی موسسه در زمینه روش‌های تعیین قلمروهای بیابانی کشور، نشست مشترکی با حضور مدیرکل و کارشناسان محترم دفتر امور بیابان سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور و اعضای هیت علمی بخش تحقیقات بیابان در تاریخ 15 دی ماه 1399 در سالن کنفرانس موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور برگزار گردید.
در این نشست دکتر وحید جعفریان، ضمن تشکر از استقبال خوب بخش تحقیقات بیابان برای برگزاری جلسات مشترک، به تاکیدات رئیس محترم سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور آقای دکتر مسعود منصور مبنی بر تعمیق روابط سازمان با بخش‌های تحقیقاتی و دانشگاهی اشاره نموده و به تاریخچه تهیه طرح ملی مدیریت مناطق بیابانی در سال 1384 پرداختند. ایشان دستور کار فعلی سازمان را تهیه نقشه پوشش گیاهی کشور و تعیین قلمرو فعالیت بخش‌های مختلف جنگل، مرتع و بیابان دانسته و افزودند برای رسیدن به یک عدد واقعی از مساحت مناطق بیابانی کشور و حوزه عمل دفتر امور بیابان لازم است ضمن بررسی تحقیقات انجام گرفته در این زمینه به یک اتفاق نظر و اجماع در بین متخصصین و صاحبنظران برای تعیین ویژگی‌های بیابان دست یابیم که مطالعات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور می‌تواند بعنوان مهمترین مرجع برای دستیابی به این مهم مد نظرقرار گیرد.
در ادامه آقای دکتر خسروشاهی، به اقدام مهم بخش تحقیقات بیابان جهت تدوین سند راهبردی بیابان در قالب سند چشم انداز 20 ساله کشور در سال 1384 اشاره نموده و افزودند 6 راهبرد کلان اجرایی و تحقیقاتی این سند که پس از پررنگ شدن چالش گرد و غبار و بحران آب در کشور مورد بازبینی قرار گرفته‌اند می‌تواند ظرفیت مناسبی برای برنامه‌ریزی‌های بخش اجرا فراهم آورد.
رئیس بخش تحقیقات بیابان در ادامه به ارائه گزارشی از طرح تعیین قلمرو بیابان‌های ایران پراداخته و ضمن اشاره به تعاریف متنوع از کلمه بیابان و اکوسیستم بیابانی توسط دانشمندان مختلف، افزودند آماری که به وسيله سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري كشور انتشار يافته است مبنا و مستند علمی قوی ندارند. آنچه این نهاد در مورد مساحت بیابان‌ها ارائه نموده است صرفا مربوط به پدیده‌ها یا رخساره‌های بیابانی و مبتنی بر علم ژئومرفولوژی است درحالیکه شکل‌گیری بیابان‌های طبیعی ایران تحت تأثير متقابل مجموعه‌اي از عوامل محیطی از جمله ژئومورفولوژی، زمین‌شناس، اقلیم، پوشش‌گیاهی و خاکشناسی و هيدرولوژي صورت گرفته است كه هر يك به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم در پيدايش شرايط بياباني سهمي به‌عهده دارند. از اینرو تفکیک و تعیین محدوده‌های بیابانی ایران باید با لحاظ کلیه معیارهای ذکر شده مورد نظر باشد. در این راستا بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با لحاظ کلیه عوامل برشمرده، قلمرو بیابان‌های ایران را معادل 90.7 میلیون هکتار عنوان نموده است. این در حالیست که سازمان یاد شده این عدد را 32.5 میلیون هکتار ارائه می‌دهد. دکتر خسروشاهی همچنین روش اجرای طرح یاد شده را به شکل مشروح توضیح داده و مساحت بیابان‌های ایران را از جنبه تخصص‌های مختلف ژئومورفولوژی، زمین‌شناس، اقلیم، پوشش گیاهی و خاکشناسی ارائه نمودند.
دکتر خسروشاهی همچنین ضمن تاکید بر آمادگی بخش تحقیقات بیابان به عنوان بازوی تحقیقاتی دفتر امور بیابان، به این نکته اشاره نمودند که با توجه به وسعت عمل بیابانزایی در خارج از قلمروهای بیابانی کشور به ویژه در زمینه تخریب‌های صورت گرفته در مناطق مرطوب و نیمه مرطوب، فرونشت زمین، افت سطح سفره های آب زیرزمینی تغییر کاربری‌ها و فرسایش خاک و… نمی‌توان محدوده عمل را صرفا برای اکوسیستم بیابان در نظر گرفت و بهتر است دفتر امور بیابان در خصوص این چالش ها نیز برنامه داشته باشد.
در ادامه اقای دکتر سید اخلاقی عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان، با بیان اهمیت آمار و نقش آن در توسعه و برنامه ریزی آینده، به ضرورت ایجاد یک مرکز پایش بیابان زایی در کشور اشاره نمودند.
آقای مهندس اباذری، آقای مهندس حاجی بیگلو و آقای مهندس عبدالحسینی، کارشناسان محترم دفتر امور بیابان بر ضرورت دستیابی به یک اجماع و تعریف واحد از اکوسیستم بیابانی برای رسیدن به یک عدد واقعی از مساحت قلمرو بیابانی کشور تاکید نمودند.
آقای دکتر یاسر قاسمی آریان عضو هیئت علمی بخش تحقیقات بیابان، ضمن اشاره به تعریف بیابان و تخریب سرزمین، وسعت عمل فعالیت‌های مقابله با بیابانزایی را فراتر از مرزهای اکوسیستم بیابان دانسته و افزود اگر بیابانزایی را کاهش توان بیولوژیک سرزمین در نظر بگیریم در تمام اکوسیستم‌ها این پدیده قابل مشاهده است. البته نباید از وظیفه ذاتی دفتر امور بیابان که در گذشته دفتر تثبیت شن بوده است غافل شد که بیشتر بر مدیریت فرسایش بادی در مناطق تحت تاثیر و کانون‌های بحرانی تاکید داشته است. ایشان همچنین تفکیک محدوده‌های عمل برای هر بخش از سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور را غیر ممکن دانسته و افزود در همان محدوده‌های که دفتر بیابان پروژه‌های بیابان‌زدایی مانند نهالکاری انجام می‌دهد دفتر مرتع پروانه مرتعداری و ظرفیت دام مجاز تعیین می‌نماید لذا بهتر است به جای تعیین قلمرو فعالیت، وظایف مشخص هر بخش اجرایی یا تحقیقاتی شناسایی و روشن گردیده و در عین حال بر ضرورت مشارکت و هم افزایی بخشی و بین بخشی برای دستیابی به مدیریت یکپارچه سرزمین تاکید شود. ایشان در پایان به ضرورت ایجاد یک چارچوب سیستمی برای ادامه همکاری‌های بین بخش تحقیقات و دفتر امور بیابان اشاره نمودند.
بخش تحقیقات بیابان همراه اصلی و کلیدی دفتر امور بیابان برای برای تدوین سند راهبردی مدیریت مناطق بیابانی کشور است.
مدیر کل دفتر امور بیابان، استفاده از ظرفیت جوامع محلی، تعیین قابلیت‌های اکوسیستم بیابان و متنوع کردن منابع اعتباری طرح‌های مقابله با بیابانزایی را، جزو اولویت‌های کنونی دفتر امور بیابان دانسته و ضمن اشاره به ظرفیت‌های کنوانسیون بین المللی مقابله با بیابانزایی افزودند دفتر امور بیابان، فعال نمودن کارگروه مقابله با بیابانزایی را به شکلی متفاوت از گذشته در دست اجرا داشته و آن را مرجعی برای همسوسازی سیاست‌های اجرایی و به روز نمودن قوانین در حوزه مدیریت پایدار سرزمین می‌داند. ایشان ضمن اشاره به وجود 8 میلیون هکتار طرح‌های مطالعاتی در مناطق بیابانی کشور، به ضرورت همکاری‌ها برای به روزرسانی برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی و تدوین سند راهبردی مدیریت مناطق بیابانی کشور تاکید نموده و افزودند در این راستا بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، همراه اصلی و کلیدی این دفتر خواهد بود.
در پایان جلسه، آقای دکتر جعغریان، ضمن تشکر از ارائه کامل آقای دکتر خسروشاهی و پیگیری‌های مستمر آقای دکتر آریان برای تعمیق همکاری‌ها بین بخش اجرا و تحقیقات بیابان و مشارکت در تدوین راهبردهای دفتر، کارگروه ملی مقابله با بیابانزایی را ظرفیتی بسیار ارزشمند برای توسعه همکاری‌های و همسوسازی سیاست‌های اجرایی عنوان نموده و افزود پرداختن به ظرفیت ماده 3، موضوع احاله بهره برداری از ظرفیت‌های موجود مناطق بیابانی توسط تشکل‌ها و تعاونی‌ها را، ماموریت کنونی دفتر امور بیابان دانسته و درگیر نمودن و مشارکت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد را شالوده مدیریت مناطق بیابانی عنوان نمودند.
