نگارش مقاله: مرضیه علی‌نژاد
شاید این حقیقت ناخوشایند باشد ولی از بسیاری جهات، جوامع مورچه‌ها بر جوامع بشری برتری دارند. ویژگی‌های جوامع پیچیده آن‌ها، امکان بقا و رشد در شرایط بسیار سخت را فراهم می‌کند. در زیر چند واقعیت جالب و شگفت‌انگیز درباره مورچه‌ها آورده شده است.
مورچه‌ها دارای قدرت مافوق بشری هستند!
مورچه‌ها می‌توانند با آرواره‌های خود ۵۰ برابر وزنشان بار حمل کنند. عضلات آن‌ها نسبت به وزن بدنشان در مقایسه با موجودات بزرگ‌تر از جمله انسان بیشتر است. برای درک بهتر این موضوع، بهتر است بدانید که اگر شما به نسبت مورچه‌ها عضله داشتید، می‌توانستید یک خودرو را بالای سر خود بچرخانید!
مورچه‌های سرباز از سر خود برای بستن درزهای لانه استفاده می‌کنند!
در برخی از گونه‌های خاص مورچه‌ها، سرهای سربازها همانند جورچین مطابق با ورودی لانه است. آن‌ها با نشستن روبروی ورودی لانه و مسدود کردن آن با سرهای خود، از ورود افراد غریبه و مزاحم به داخل لانه جلوگیری می‌کنند. زمانی که یک مورچه کارگر به لانه برمی‌گردد با لمس کردن سر مورچه سرباز به او می‌فهماند که به کلنی تعلق دارد.
مورچه‌ها می‌توانند با گیاهان رابطه همزیستی داشته باشند.
میرمکوفیت‌ها گیاهانی هستند که تنه آن‌ها به طور طبیعی توخالی است و مورچه‌ها می‌توانند در آن پناه بگیرند یا تغذیه کنند. این حفره‌ها ممکن است در خارها، ساقه یا حتی دمبرگ‌های گیاه باشد. مورچه‌ها در این حفره‌ها زندگی کرده و از ترشحات گیاه تغذیه می‌کنند. حال سؤال اینجاست که یک گیاه با ایجاد چنین اقامتگاه مجللی چه چیزی بدست می‌آورد؟ در واقع مورچه‌ها از گیاه میزبان در برابر حشرات گیاه‌خوار محافظت می‌کنند و حتی ممکن است گیاهان رونده و انگلی که روی درخت رشد می‌کنند را نیز از بین ببرند.
ساختارهای توخالی برخی درختان جهت زندگی مورچه‌ها
زیست‌توده (بیومس) مورچه‌ها = زیست‌توده انسان‌ها
چگونه چنین چیزی امکان دارد، در حالی که مورچه‌ها بسیار کوچک‌تر از انسان‌ها هستند؟ طبق تحقیقات دانشمندان، به ازای هر انسان حداقل ۱٫۵ میلیون مورچه روی کره زمین وجود دارد. در همه قاره‌های جهان به جز قطب جنوب، بیش از ۱۲۰۰۰ گونه مورچه تاکنون شناخته شده است. بیشتر مورچه‌ها در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنند. هر کیلومتر مربع از جنگل‌های بارانی آمازون ممکن است محل زندگی ۷ میلیون مورچه باشد.
مورچه‌ها گاهی اوقات حشرات گونه‌های دیگر را به صورت گله‌ای پرورش می‌دهند.
مورچه‌ها برای بدست آوردن ترشحات قندی حشرات مکنده (عسلک) مانند شته‌ها یا زنجرک‌ها تقریباً هر‌کاری انجام می‌دهند. برخی مورچه‌ها برای داشتن عسلک بیشتر، شته‌ها را در نزدیکی محل زندگی خود پرورش می‌دهند. زنجرک‌ها گاهی از این ویژگی مورچه‌ها به نفع خود استفاده کرده و نوزادان خود را در نزدیکی کلنی مورچه‌ها رها می‌کنند تا توسط آن‌ها پرورش یابند.
مورچه‌ها به همراه دایناسورها روی کره زمین زندگی می‌کردند!
مورچه‌ها حدود ۱۳۰ میلیون سال پیش در اوایل دوره کرتاسه تکامل یافتند. قدیمی‌ترین فسیل شناخته شده از مورچه‌ها متعلق به گونه اولیه و در حال انقراض با نام Sphercomyrma freyi، در ساحل کلیف‌وود واقع در ایالت نیوجرسی امریکا یافت شد. قدمت این فسیل به ۹۲ میلیون سال پیش بازمی‌گردد و نشان‌دهنده تغییرات تکاملی مورچه‌ها در طی سالیان طولانی زندگی روی کره زمین است.
مورچه‌ها کشاورزی را خیلی زودتر از انسان‌ها شروع کردند.
مورچه‌های تولید‌کننده قارچ، فعالیت‌های کشاورزی خود را حدود ۵۰ میلیون سال قبل از انسان‌ها آغاز کردند. نخستین شواهد نشان می‌دهد که مورچه‌ها از ۷۰ میلیون سال پیش، در اوایل دوره سوم، کشاورزی را آغاز کردند. طبق یافته‌های دانشمندان، این گونه از مورچه‌ها از روش‌های پیچیده باغبانی همانند ترشح مواد شیمیایی با خواص آنتی‌بیوتیکی برای جلوگیری از رشد کپک و همچنین استفاده از کود برای افزایش عملکرد محصولات خود استفاده می‌کنند.
مورچه‌های پیش‌آهنگ مسیرهای منتهی به منبع غذایی را به منظور راهنمایی سایر افراد کلنی نشانه‌گذاری می‌کنند.
سایر مورچه‌های یک کلنی با دنبال کردن ردپای فرمونی که توسط مورچه‌های پیش‌آهنگی گذاشته شده می‌توانند منبع غذایی را یافته و سپس آن را جمع‌آوری و ذخیره کنند. در ابتدا مورچه‌های پیش‌آهنگ لانه را جهت جستجوی غذا ترک می‌کنند. پس از کشف منبع غذایی، آن‌ها مقداری از غذا را مصرف کرده و در یک خط مستقیم به لانه باز می‌گردند. به نظر می‌رسد. در طول مسیر بازگشت، مورچه‌های پیش‌آهنگ ردپایی از فرمون (مواد ترشحی از غدد بدن) برجای می‌گذارند. سپس سایر مورچه‌ها با دنبال کردن ردپای فرمونی مورچه‌های پیش‌آهنگ منبع غذایی را یافته و آن را به لانه حمل می‌کنند.
منابع:
۱٫ Capinera, John L., editor. “Encyclopedia of Entomology.” Springer.
۲٫ “What good are ants?” AntBlog. Chicago Field Museum.
۳٫ “Beneficials in the Garden: Red Imported Fire Ants.” Texas A&M Extension Service.
۴٫ “Ants have big impact on the environment as ‘ecosystem engineers.’” ScienceDaily.
۵٫ Frouz, Jan and Jilkova, Veronika. “The Effect of Ants on Soil Properties and Processes.” Myrmecological News.
