Views: 140
طاهره علیزاده، پژوهشگر بخش تحقیقات جنگل، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
Prosopis Juliflora که با نام‌های محلی گوناگونی مانند کهور آمریکایی، کهور پاکستانی و سمر (Somr) در جنوب ایران معروف است (شکل 1)، بومی آمریکای جنوبی، مرکزی و مکزیک است. کهور آمریکایی از دهه 1340 خورشیدی توسط دریانوردانی از پاکستان به سیستان و بلوچستان آورده شد و از آنجا به دیگر نقاط ساحلی جنوب کشور (هرمزگان، بوشهر و خوزستان) و جنوب استان فارس (لار) گسترش یافت.
در ابتدا از این گونه برای تثبیت اراضی اطراف پایگاه‌های هوایی و مسیرهای درون و برون شهری استفاده شد. کهور آمریکایی در مناطقی با بارندگی متوسط سالانه کمتر از 250 میلیمتر در جنوب ایران رویش دارد و گونه‌ای همیشه سبز است که پس از جوانه‌زنی به سرعت رشد می‌کند و طول ریشه‌های آن طی هشت هفته به 40 سانتی‌متر می‌رسد. این گونه تندرشد که سرعت رشد آن بیشتر از کهور ایرانی است، دارای قابلیت تثبیت نیتروژن است. گونه‌ای خاردار، با تاج درخت بسیار گسترده و چتری فرم است و در اکثر موارد شاخه‌دهی آن نزدیک به زمین است (شکل 2). ارتفاع درخت 8 تا 10 متر و گاه تا 15 متر است و قطر این درخت به 45 سانتی‌متر و در شرایط مناسب رویشگاهی به 1/2 متر هم می‌رسد.
شکل2- تاج چتری و آویزان کهور آمریکایی (عکس: طاهره علی زاده، اردیبهشت‌ماه 1399، عسلویه)
از آنجاکه بذرهای کهور آمریکایی توسط حیوانات وحشی، اهلی و سیلاب به‌آسانی و با سرعت پخش می‌شود، جلوگیری از گسترش طبیعی آن بسیار دشوار است. سیستم ریشه این درخت شامل ریشه‌های جانبی و مورب است که حداکثر تا نیم‌متری خاک پیش می‌روند و نیز ریشه‌های عمودی که حداکثر تا 40 متر در جستجوی آب به اعماق خاک نفوذ می‌کنند. کهور آمریکایی به سبب داشتن ویژگی‌هایی مانند تولید نهال آسان، مقاومت به خشکی و شوری، تثبیت شن‌های روان، جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش ارزش غذایی نیام آن برای تغذیه دام، استفاده از چوب به عنوان سوخت و زغال، جمع‌کردن صمغ از شاخه ها و تانن از پوست گیاه، از اهمیت چشم‌گیری برخوردار است. جنگل‌کاری به‌منظور تثبیت شن‌های روان در ایران، برای اولین بار در سال ۱۳۳۸ در ابعاد محدود در منطقه الباجی اهواز آغاز شد، سپس جنگل‌کاری با کهور آمریکایی در سطح گسترده‌ای در جنوب گسترش یافت. از سوی دیگر، داشتن محدودیت‌هایی مانند گسترش بیش از حد گونه و تجدید حیات طبیعی آن در کنار جاده‌ها، کشت‌زارها، پارک‌ها و عرصه‌های طبیعی، آثار مربوط به آللوپاتی، رقابت شدید با گونه‌های بومی برای به‌دست‌آوردن رطوبت، تأثیر منفی بر فلور منطقه و آثار نامطلوب بر خاک، ویژگی بدون رقیب بودن را به این گونه داده است، به‌طوری‌که در برخی از استان‌ها مانند هرمزگان و سیستان و بلوچستان به عنوان گونه‌ای مهاجم معرفی شده‌است. در ایران، برخی کارشناسان به دلیل برتری گونه کهور آمریکایی بر دیگر گونه‌های همین جنس و سایر درختان جنگلی، از حضور آن بیم دارند و خواستار ریشه‌کن نمودن و یا دست کم خودداری از کشت آن هستند. در مقابل، اکثریت قریب به اتفاق دست‌اندرکاران امور جنگل‌کاری و تثبیت شن‌های روان که از تحمل خارق العاده این گونه به شرایط سخت محیطی دلگرم هستند، خواستار ادامه کشت آن هستند.
