دکتر عادل جلیلی، استاد پژوهش، رئیس مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
حدود ۹۰ میلیون هکتار از سرزمین ایران تحت سیطره اقلیم بیابانی است، به جز باریکه شمال کشور، بقیه نقاط در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارند. پدیده تغییر اقلیم، سبب افزایش درجه حرارت و تشدید شرایط خشک‌سالی، تغییر الگوی متداول بارندگی و بی‌ثباتی آن می‌شود. در چنین وضعیتی عملیات دیم‌کاری از دید اکولوژی، محیط‌زیست و اقتصادی، یک عملیات کشاورزی ناپایدار محسوب می‌شود.
از‌آنجایی‌که تولید در زراعت دیم، شرایط ثابتی ندارد و تحت تأثیر میزان و الگوی بارندگی سالیانه است، همچنین با توجه به پایین بودن تولید در واحد سطح و بالا بودن ظرفیت فرسایش آبی و خاکی، میانگین فرسایش حاصل از زراعت دیم، بسیار بالا است. نوع گیاهان، در زراعت دیم، فصلی، یک‌ساله و به‌طور‌کلی غلات است. برخلاف تأکید علمی و مدیریتی، بخش زیادی از مزارع دیم کشور، در اراضی با شیب بالای ۱۲ درصد قرار دارند و عملیات شخم‌زنی، نیز، در جهت شیب انجام می‌شود. بنابراین فصلی و یک‌ساله بودن نوع کاشت، شخم در جهت شیب بالای ۱۲ درصد باعث می‌شود، در بیشتر فصول سال، مزارع عاری از پوشش باشند، به همین دلیل، در فصل بارندگی خاک مزارع به سرعت شسته و از دسترس خارج می‌شود. بنابراین ساماندهی و تغییر رویکرد در زراعت دیم از نیازهای اولیه تمرین کشاورزی پایدار در ایران است.
در این راستا توجه به نکات زیر اهمیت دارد:
- محدود کردن زارعت دیم در کشور و جلوگیری از تغییر کاربری عرصه‌های طبیعی؛
- ممنوعیت و حذف زراعت دیم در شیب‌های بالای ۱۲ درصد؛
- رعایت اصول اولیه حفاظتی از جمله تأکید جدی بر عملیات شخم عمود بر شیب؛
- حذف مزارع دیم در زیراشکوب جنگلها به‌ویژه در جنگل‌های زاگرس؛
- اختصاص بخش زیادی از مزارع دیم به گیاهان علوفه‌ای دائمی مثل یونجه و گیاهان دارویی؛
- و حذف مزارع دیم کم‌بازده از سیستم کشاورزی کشور
