ده واقعیت شگفت‌انگیز درباره پروانه‌ها

نگارش مقاله: مرضیه علی‌نژاد

بسیاری از مردم جهان علاقه‌مند به دیدن پروانه‌ها  هستند. پروانه‌ها علاوه بر زیبایی منحصر به فرد خود، زندگی و عادات شگفت‌انگیزی نیز دارند. در زیر ده واقعیت بسیار جذاب درباره پروانه‌ها آورده شده است که افق‌های تازه‌ای از زندگی آن‌ها را به روی شما می‌گشاید:

• بال همه پروانه‌ها شفاف و بی‌رنگ است.

ما پروانه‌ها را به عنوان رنگارنگ‌ترین موجودات اطراف خود می‌شناسیم. پس چطور ممکن است که بال‌های آن‌ها شفاف باشد؟

بال‌های پروانه توسط هزاران پولک ریز پوشیده شده است که این پولک‌ها نور را در رنگ‌های مختلف منعکس می‌کنند. در زیر این پولک‌ها یک لایه از کیتینی (نوعی پروتئین) بسیار نازک وجود دارد. این لایه بسیار نازک و شفاف است. با افزایش سن پروانه‌ها و ریختن پولک‌های روی بال، نقاط شفاف و بی‌رنگی روی بال‌های آن‌ها دیده می‌شود که در واقع همان لایه کتین است.

• پروانه‌ها به وسیله پاهایشان طعم غذا را می‌چشند.

گیرنده‌های عصبی انتقال دهنده‌ی طعم و مزه غذا روی پاهای پروانه‌ها قرار دارند که به آن‌ها در یافتن میزبان و مواد غذایی کمک می‌کنند. پروانه ماده روی گیاه می‌نشیند و با پاهای خود به برگ ضربه می‌زند تا بو و عطر برگ‌های گیاه در هوا متصاعد شود. سپس گیرنده‌های شیمیایی واقع در پشت پاهای او، دستور مناسب بودن گیاه جهت تخم‌گذاری را به مغز حشره منتقل می‌کنند. در صورت مثبت بودن پاسخ، پروانه روی گیاه مذکور تخم‌گذاری می‌کند. همچنین، هر دو جنس نر و ماده پروانه با استفاده از پاهای خود بوی شکر موجود در شهد گل‌های میزبان را تشخیص می‌دهند و از آن تغذیه می‌کنند.

• پروانه‌ها یک رژیم غذایی کاملاً مایع دارند.

پروانه‌های بالغ تنها می‌توانند از مایعات (معمولاً شهد گیاهان) تغذیه کنند. قطعات دهانی آن‌ها به نحوی سازمان‌دهی شده است که فقط قادر به نوشیدن هستند و نمی‌توانند مواد جامد را بجوند. آن‌ها دارای خرطومی هستند که همانند نی مایعات را به سمت مری بالا می‌کشد. این خرطوم پس از تغذیه در زیر چانه پروانه جمع می‌شود.

• پروانه‌ها باید پس از بیرون آمدن از شفیره به سرعت خرطوم خود را جمع کنند.

پروانه‌ای که نتواند از شهد گل‌ها تغذیه کند، محکوم به مرگ است. یکی از اولین وظایف آن‌ها به عنوان پروانه بالغ، جمع کردن خرطوم در زیر چانه است. هنگامی که یک پروانه از پوسته شفیرگی خود خارج می‌شود، قطعات دهانش شامل دو بخش است. پروانه با استفاده از پالپ‌های خود که در نزدیکی خرطوم قرار دارند، سعی می‌کنند تا بتوانند خرطوم خود را جمع کنند. اگر به پروانه‌ای که به تازگی از پوسته شفیرگی خود خارج شده باشد با دقت نگاه کنید خواهید دید که برای امتحان کردن عملکرد خرطوم، آن را چندین بار در زیر چانه خود باز و بسته می‌کند.

• پروانه‌ها از گل و لای تغذیه می‌کنند.

یک پروانه با تغذیه از شهد گیاه به تنهایی قادر به ادامه‌ی زندگی نیست. آن‌ها برای تکمیل رژیم غذایی خود به مواد معدنی و نمک نیز نیاز دارند. پروانه‌ها جهت تامین مواد معدنی و نمک مورد نیاز خود از آب‌های جمع شده در لا به لای گل و لای تغذیه می‌کنند. این پدیده بیشتر در پروانه‌های نر اتفاق می‌افتد، زیرا آن‌ها جهت تشکیل اسپرم‌های خود نیازمند مواد معدنی بیشتری هستند. مواد معدنی موجود در اسپرم پس از انتقال به بدن پروانه‌ی ماده سبب رشد و حیات تخم می‌شود.

• پروانه‌ی نوظهوری که به تازگی از پوسته شفیرگی خارج شده است، قادر به پرواز نیست.

پروانه‌ها در داخل پوسته شفیرگی با پیچاندن بال‌ها در اطراف بدن خود انتظار دگردیسی را می‌کشند. زمان خروج از پوسته شفیرگی، بال‌ها مرطوب و چروکیده هستند. سپس پروانه باید به سرعت مایع موجود در بدن را طریق رگبال‌های به بال‌ها رسانده و آن‌ها را گسترش دهند. پس از رسیدن بال‌ها به حجم و اندازه مورد نظر، پروانه باید چند ساعت بی‌حرکت استراحت کند تا بال‌ها و بدنش خشک شوند و پس از آن اولین پرواز خود را انجام دهد.

• پروانه‌ها معمولاً تنها بین چند روز تا چند هفته عمر می‌کنند.

پس از خروج پروانه از پوسته شفیرگی، او فقط ۲ روز تا ۴ هفته فرصت زندگی دارد. در این زمان پروانه‌ها بر روی دو وظیفه بسیار مهم تمرکز می‌کنند: تغذیه و جفت‌گیری. برخی از پروانه‌های کوچک تنها  یک یا دو روز زندگی می‌کنند. با این حال برخی از آن‌ها همانند پروانه سلطان که به صورت بالغ زمستان گذرانی می‌کنند، تا ۹ ماه قادر به ادامه حیات هستند.

• پروانه‌ها نزدیک‌بین هستند، اما رنگ‌ها را می‌بینند.

پروانه‌ها اشیاء را در فاصله ۳ الی ۴ متری می‌بینند ولی در فواصل دورتر بینایی آن‌ها تار می‌شود. با این وجود، نه تنها آن‌ها برخی از رنگ‌ها را می‌بینند، بلکه حتی طیفی از رنگ‌های فرابنفش را هم (که برای ما قابل رویت نیست) را تشخیص می‌دهند. تعدادی از پروانه‌ها رنگ‌های فرابنفش روی بال‌های خود دارند که از طریق آن جفت مناسب جهت جفت‌گیری را تشخیص می‌دهند. به علاوه، برخی گل‌ها دارای رنگ‌های فرابنفش هستند که سبب جلب پروانه‌ها به سمت آن‌ها و گرده افشانی می‌شود.

• پروانه‌ها در هوای سرد نمی‌توانند پرواز کنند.

دمای مناسب بدن پروانه‌ها برای پرواز باید ۲۹ درجه سانتی‌گراد باشد. از آنجایی‌ که حشرات خونسرد هستند، نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند، در نتیجه دمای محیط تأثیر به سزایی در فعالیت آن‌ها دارد. در دمای کمتر از ۱۳ درجه سانتی‌گراد پروانه‌ها توانایی حرکت خود را از دست داده و قادر به فرار از دست شکارگران و یا حتی تغذیه نخواهند بود. پروانه‌ها در دمای ۲۸ تا ۳۸ قادر به پرواز و فعالیت هستند. آن‌ها در روزهای سرد از طریق تکان دادن بدن و بال‌ها و یا بی‌حرکت ماندن زیر نور خورشید، ماهیچه‌های پروازی خود را گرم کنند.

• ترفند‌های پروانه‌ها جهت فرار از شکارگران

پروانه‌ها در قسمت پایین زنجیره غذایی قرار دارند، یعنی تعداد زیادی از شکارگران بالای زنجیره همواره در کمین آن‌ها هستند. بنابراین آن‌ها باید مجهز به برخی ساز‌ و کارهای دفاعی باشند. برخی از پروانه‌ها با استفاده از رنگ بال‌های خود و همرنگی با محیط از دید شکارچیان مخفی می‌مانند. رنگ‌های و الگوهای ترسناک روی بال‌های برخی از آن‌ها و همچنین نحوه تکان دادن آن‌ها، سبب ترساندن و فرار شکارگران می‌شود. تعدادی از پروانه‌ها با تغذیه از گیاهان، مواد سمی موجود در آن‌ها در بال‌های خود ذخیره می‌کنند که در صورت خورده شدن سبب مرگ یا مسمومیت شکارگر می‌شود. این امر سبب می‌گردد که شکارگران از خوردن آن‌ها اجتناب کنند.