- در نخستین روز از دوره دوم برنامه انتقال یافته های تحقیقاتی در سال 1403، ایستگاه تحقیقات البرز، میزبان جمعی از محققان و مروجان بود تا آخرین یافته‌های پژوهشی در زمینه “افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه مرزه، گونه‌های Satureja spicigera و Satureja bakhtiarica به منظور انتخاب جمعیت های برتر و معرفی رقم در شرایط آبی استان البرز” مورد بررسی و ارائه قرار گیرد.
به گزارش روابط عمومی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، امروز 12 تیر، سمانه اسدی‌صنم، عضو هیئت علمی بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، به ارائه آخرین یافته‌های تحقیقاتی پیرامون گونه‌های Satureja spicigera و S. bakhtiarica گیاه مرزه به منظور انتخاب جمعیت‌های برتر و معرفی رقم، پرداخت.
اسدی صنم در ابتدای گفتگوی خود در رابطه با جنس و گیاه مرزه گفت: مرزه که از خانواده نعناعیان می باشد در بیش از 16 گونه یک ساله و چند ساله دارویی در ایران موجود است که از این گونه ها، 9 گونه انحصاری ایران است و به صورت خودرو در مناطق مختلف کشور مانند استان های خوزستان، لرستان، اصفهان، ایلام و برخی نقاط دیگر رویشگاه دارد.
ایشان در ادامه، ضمن اشاره به مواد موثره این گیاه دارویی مهم، دو ترکیب فنولی تیمول و کارواکرول را از مهم ترین ترکیبات شیمیایی اسانس این گیاه باارزش برشمرد و میزان اسانس آن را به مقدار 1/5-4 درصد در بین گونه های مختلف گزارش و عنوان کرد. ایشان با اشاره به گونه Satureja bachtiarica که گونه انحصاری ایران با رویشگاه در منطقه ایرانی- تورانی و درصد کارواکرول بالا و گونه Satureja spicigera که گونه بومی ایران با رویشگاه در منطقه خزری و درصد تیمول بالا عنوان کرد که این دو گونه می توانند جایگزین گونه مرزه زراعی (Satureja hortensis) که گونه تجاری در بازار بین المللی از لحاظ کاربردهای دارویی، غذایی و آرایشی بهداشتی می باشد و بومی کشور نیست، شوند.
در ادامه ایشان تاکید کرد که مرزه بختیاری (Satureja bachtiarica)، گونه انحصاری ایران دارای دو کموتایپ تیمول و کارواکرول است که بسته به نیاز صنایع و بازار مصرف، باید کموتایپ آن را برای تولید و فرآوری انتخاب کرد.
اسدی صنم به مهم ترین اثرات دارویی و فیزیولوژیک مرزه پرداخت و اینگونه اظهار کرد که از از برگ مرزه در فرآورده‌هاي غذايي و دارویي و از اسانس آن در نوشيدني‌ها، صنايع دارویي، بهداشتي و آرايشي متنوعي استفاده مي‌شود. اسانس مرزه دارای خاصيت آنتي‌باكتريال، ضد التهاب، ضد قارچ و آنتي‌اكسيدان است که علاوه بر مواد نگهدارنده در مواد غذايي و عفونت‌هاي دهاني (دهان شويه)، به عنوان مسکن قوی برای درد دندان و نیز در تولید شربت های ضد سرفه كاربرد دارد.
عضو هیات علمی بخش تخقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی عنوان کرد که پراكنش وسيع جغرافيايي، تعدد گونههاي مرزه و به ويژه انحصاري بودن برخي از گونههاي آن در ايران و خواص دارویی مفید، اين گیاه را در اولويت‌هاي تحقيقاتي گياهان دارويي كشور قرار داده است. این پژوهشگر گیاهان دارویی با اشاره به روند پنج ساله این طرح تحقیقاتی که جزو فاز سوم طرح جامع مرزه در موسسه و از برنامه های اصلاحی، تولید رقم و معرفی گونه های سازگار اصلاح شده با عملکرد کمی و کیفی بالا می باشد، گفت: به منظور اصلاح ژنتیکی و افزایش فراوانی ژن‌های مطلوب، خالص‌‌سازی و در نهایت افزایش عملکرد کمی و کیفی گونه‌های سازگار مرزه، این پژوهش در استان البرز با دو گونه مرزه (Satureja bachtiarica و Satureja spicigera) که از نتایج طرح های پیشین مطالعات سازگاری اکولوژیک، اهلی شدن و مدیریت‌های به زراعی برای استان انتخاب شد، اجرایی و عملیاتی شد.
در سال اول برای استقرار جمعیت پایه از دو گونه منتخب مرزه برای استان البرز، حدود دوهزار نشا را در گلخانه پرورش و به زمین منتقل کردیم تا استقرار این جمعیت را در سال اول جهت داشتن تنوع ژنتیکی داشته باشیم.
سال دوم، برای گزینش بوته‌ها از جمعیت استقرار یافته هر گونه در سال اول، از روش گزینش توده‌ای استفاده شد به طوری که از جمعیت آزاد گرده‌افشان هر گونه بوته‌هایی که از لحاظ صفات زراعی مانند قدرت رشد بالا، ارتفاع مناسب، تعداد پنجه زیاد، نسبت بالای برگ به ساقه، دوام برگ روی ساقه، درصد بالای تولید گل و بذر، عدم آلودگی به آفات و بیماری برتر بودند، انتخاب شدند و بذور حاصل از آزادگرده افشانی هر بوته بطور جداگانه برداشت شدند.
در سال سوم که سال استقرار جمعیت حاصل از گزینش توده‌ای می‌باشد، بذور بوته های انتخابی برداشت شده از سال دوم، بطور جداگانه در شرایط گلخانه کشت و به تعداد کافی نشاء (حدود شش هزار نشاء برای هر گونه) تولید و به مزرعه آماده شده طبق تراکم مشخص برای هر گونه منتقل شد. این سال، سال استقرار جمعیت منتخب سال قبل است و گزینش نداشتیم.
در سال چهارم که سال آزمون نتاج است، نتاج حاصل از بوته‌های برتر سال دوم در پایان فصل بر اساس صفات عملکرد خشک سرشاخه گلدار، عملکرد اسانس و درصد ترکیبات فنلی کارواکرول و تیمول، ارزیابی و توده‌های برتر گزینش و توده‌های نامطلوب حذف شدند.
در سال پنجم (سال آخر)، بعد از تلاقی تصادفی بین ردیف‌های منتخب، بذور کلیه توده‌ها برداشت و با هم مخلوط و در نهایت بذر پلی‌کراس تولید خواهد شد.
جمعیت پلی‌کراس حاصل از این گزینش به عنوان یک رقم زراعی آزادگرده افشان جهت کشت در مزارع زارعین و به منظور بهره‌برداري تجاري با بازده اقتصادي بالا و توليد انبوه در سطح کشور معرفی خواهد شد.
به دلیل خواص دارویی، غذایی، ارزش اقتصادی خاص گیاه دارویی مرزه و درصد بالای مواد موثره‌ی مهم تیمول و کارواکرول در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی، به توسعه کشت و اهلی سازی و معرفی رقم گونه های سازگار اکولوژیک این گیاه دارویی چند ساله جهت کشت در مزارع زارعین و تولید انبوه در کشور نیاز است.
جهت دریافت اخبار در کانال ایتای مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور کلیک کنید.
