بررسی و مطالعه کمی آبهای زیرزمینی و پهنه بندی آن در سه حوزه آبریز غرب ایران (کرخه،کارون و زهره-جراحی)

مطالعه خشکسالی‌های هیدروژئولوژیکی و عوامل مؤثر بر افت سطح آب‌های زیرزمینی در راستای ارائه راهکارهای مدیریتی این منابع حیاتی ضروری است.

تاثیر این خشکسالی ها در ایجاد کانون های گرد و غبار استان خوزستان، رعایت محدودیت قانونی برداشت از منابع آب های زیرزمینی و جامع نگری در اجرای طرح های توسعه منابع آب با توجه به پدیده گرد و غبار استان خوزستان از مواردی هستند که به منظور مدیریت منسجم و یکپارچه مقابله با پدیده گرد و غبار ضروری می باشد.

در بررسی و مطالعه کمی  آب های زیرزمینی در سه حوزه آبریز زهره- جراحی، کارون بزرگ و کرخه انجام شده است و در نهایت تاثیر تغییرات، طی دوره آماری مشخص مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
در کل در هر سه حوزه آبریز افزایش تعداد و بهره برداری از چاه‌های منطقه، برخی از چشمه‌های حوزه آبریز مورد نظر را به سمت خشک شدن کشانده است. با توجه به پایین آمدن سطح آب زیرزمینی، تخلیه از چاه ها افزایش یافته تا جوابگوی مصرف رو به رشد کشاورزی باشد. در مقابل کاهش چشمه ها را مشاهده میکنیم که این شرایط از منظر مدیریت منابع آب زیرزمینی، یک زنگ خطر برای رودخانه های پایین دست و در نهایت تالاب ها و دشت های مستعد ایجاد کانون های گردوغبار در این حوزه‌های آبریز می‌باشد. مدیریت بهره‌برداری در این بخش ضروری است.

روند تغییرات تخلیه چاه های عمیق و نیمه عمیق و چشمه ها در حوزه آبریز زهره- جراحی در بازه زمانی ۱۳۸۱-۱۳۹۶

افت سطح آبهای زیرزمینی و متوسط کسری مخزن سالیانه در طول دوره آماری یازده ساله ۱۳۹۶-۱۳۸۴ به ترتیب در حوزه‌های آبریز زهره جراحی ۶/۵ متر و ۳۵ میلیون متر مکعب ، کرخه ۷ متر و ۱۶۰ میلیون متر مکعب، کارون بزرگ ۱۰/۵ متر و ۱۸۴ میلیون مترمکعب می باشد.

خشکسالی آبهای زیرزمینی در هر سه حوزه آبریز به نحوی است که منطبق بر خشکسالی اقلیمی در سال آبی ۱۳۸۸-۱۳۸۷ نسبت به روند کلی دوره آماری شرایط خشکسالی شدت گرفته است و در پایان دوره آماری مختوم به سال آبی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ شدیدترین خشکسالی ها در منطقه اتفاق افتاده است. افت سطح آبهای زیرزمینی و خشکسالی در حوزه آبریز کارون، شدیدتر از دو حوزه آبریز دیگر و نمایان تر می باشد.

همچنین همبستگی بین شاخص خشکسالی آبهای زیرزمینی و میزان تخلیه در آبخوان های حوزه آبریز کارون بیشتر از دو حوزه دیگر است.

نقشه پهنه بندی عمق آب زیرزمینی در محدوده کانونهای استان خوزستان در مهر ماه سال ۹۶، نشان داد، بیشترین عمق آب زیرزمینی در غرب کانون های گردوغبار در حدود ۸ الی ۹ متر است که به تدریج به سمت قسمتهای مرکزی منطقه مقدار آن کم می­شود، به طوری که کمترین عمق آب زیرزمینی در منطقه به حدود ۰/۸ متر در بندر ماهشهر می­رسد.

افزایش بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی منطقه به دلیل عدم موازنه میان کل برداشت و تغذیه منجر به افت سطح آب‌های زیرزمینی با نرخی سریع‌تر میشود. به منظور برقراری تعادل بین برداشت و تغذیه، راه‌کارهای عمده مشتمل بر تقویت مدیریت بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی، به کارگیری سیاست‌های مدیریت تقاضا، بهبود راندمان آبیاری و افزایش عرضه آب است.